Những vầng trăng bặt dạng/Về phía nhà nào/Bài ca mục tử

II.VỀ PHÍA NHÀ NÀO(*)

cây đổ mấy nghìn năm lẻ bóng
núi vươn giữa lớp lớp bụi mù
con chim khách kêu vang lừng đất
người mang gươm cứu nước không về

 

 

Bài ca mục tử (**)

 

nhưng việc Hồi Giáo chiếm đóng Jerusalem, thành phố của Chúa ở phương đông, lại là nguyên nhân của cuộc thánh chiến,  ngay từ phút đầu cuộc đông chinh này dường các bạn đã quên mất giao ước Sinai giữa Moses và Thiên Chúa: “ngươi không được ước muốn nhà cửa, vợ, đầy tớ, bò, lừa của người láng giềng của ngươi”, suốt mấy trăm năm, bạn, những vị giáo hoàng, những vị hoàng đế, những hiệp sĩ, chiến sĩ, những nông gia, thương gia, những dân tự do hay nô lệ, đã dẫm lên bao nhiêu  đất đai trên mặt đất này, mấy trăm năm sau, hay mấy nghìn năm sau, vẫn còn nghe tiếng vó ngựa và tiếng gào giận dữ  của con người, dường các bạn đã nói với ai đó, có phải là người con gái chạy loạn không nhỉ, này hỡi trang tuyệt thế giai nhân, nếu quả nàng không biết thì hãy ra đi theo vết chân đàn cừu [Bài Ca Thứ Nhất, Chương 1, sách Diễm Ca, Cựu Ước] 

 

                                                   *** 

và
kìa ai đang tiến lên từ sa mạc, tựa hồ những cột mây
thơm ngát mùi nhũ hương mộc dược
ngạt ngào hương phấn xứ lạ phương xa ?

[Bài Ca Thứ Ba, Chương Ba, sách Diễm ca, Cựu Ước] 

 

dù sao thì chúng tôi vẫn cứ nhìn thấy ông Moses đang dẫn đầu đám dân Israel của ông làm cuộc vượt thoát ngục tù Ai Cập, cuộc xuất hành vĩ đại Si nai… dường chúng tôi vẫn cứ nghe thấy những khúc hát sa mạc, chính nơi đây Ngài chọn làm chỗ ở [sách Thánh Vịnh, Cựu Ước]  rồi bằng những cuộc tấn công, bằng các giao ước giữa các bộ tộc Israel, người Israel đã lấy đất của người Canaan ở bờ Đông Địa Trung Hải,  ông vua thứ hai của người Israel, Davis (1000-961?), kế nghiệp ông vua thứ nhất Saul (1020-1000?),  đã chiếm đóng Jerusalem làm thủ đô của dân Israel, theo ý của Thiên Chúa, ông vua thứ ba của người Irael, Solomon, con trai của Davis, người đã để lại một kỷ vật tượng trưng lòng trung thành của dân Israel với Thiên Chúa: đền thánh Jerusalem, và các bạn, suốt mấy trăm năm trong các cuộc thánh chiến, sau những lần thu hồi được  đất Thánh  Jerusalem, chúng tôi thấy các bạn vẫn cứ còn đi tìm thêm những miền đất khác, hay niềm khao khát đất đai của buổi ban đầu của tổ tiên các bạn như ngọn lửa vẫn cứ bùng cháy trong  các bạn,

 

                                                    ***

 

tôi ngủ, nhưng lòng tôi chợt thức
có tiếng người tôi yêu gõ cửa :
“mở cửa cho anh vào, hỡi em gái, người bạn tình của anh                 
hỡi bồ câu, ôi mười phân vẹn mười 
này đầu anh, lớp sương dày đã phủ,
và tóc anh, đêm khuya làm đẫm ướt.”

[Bài Ca Thứ Tư, Chương Năm, sách Diễm Ca, Cựu Ước] 

đấy là niềm tin như lớp sương dày phủ lên đầu lên tóc một dân tộc đã làm cho cả thế giới bối rối: không bao giờ  suy suyễn lòng tin trong lòng người Israel về mối quan hệ giữa con người và Thiên Chúa, nó, niềm tin ấy giống như một thứ  “yếu tố khoa học” làm cho một dân tộc long đong nhất trong những long đong vẫn không bị xóa tên trên bản đồ mặt đất, thứ yếu tố kỳ dị ấy như niềm cảm hứng cho sự hình thành  Ky Tô Giáo Châu Âu và Hồi Giáo miền Cận Đông, nhưng suốt mấy trăm năm, chúng tôi thấy các bạn, những chiến binh của những cuộc thánh chiến, có vẻ đã ra khỏi niềm cảm hứng nhân văn và huyền nhiệm,

 

                                              ***

 

người yêu của tôi chẳng khác gì linh dương
tựa hồ chú nai nhỏ
kìa chàng đang đứng sau bức tường nhà
nhìn qua cửa sổ, rình qua chấn song   

[Bài Ca Thứ Hai, Chương Hai, sách Diễm Ca, Cựu Ước]

 

suốt mấy trăm năm  thánh chiến chính các bạn đã làm tiêu tan bao nhiêu cuộc tình, bắt đầu là lời kêu cứu của  vua Bizantine của Đế quốc La Mã phương đông về sự trợ giúp chặn  bước tiến quân của Hồi giáo, tháng 9 năm 1095 Giáo hoàng Urban II đi  thuyết giảng ở Clermont [ miền nam nước Pháp] kêu gọi giới quý tộc đảm nhiệm cuộc viễn chinh vào đất Thánh Jerusalem, một cuộc thập tự chinh với sự tham gia của những hiệp sĩ,  tu sĩ cùng những nông dân và người nghèo ở miền bắc Pháp và châu thổ sông Rhine, tháng 2 năm 1096, chúng tôi thấy thầy tu  người Pháp Piere l’Ermite dẫn đội quân trang bị thô sơ từ Cologne [Đức] vượt Bulgaria, Hungary kéo đến kinh thành Constantinople của Đế quốc La Mã phương đông, sau khi được hoàng đế Alexios I của Byzantine đưa qua eo Bosphorus, các bạn đã bị quân Hồi Gíáo Seljuk [hồi giáo Thổ Nhĩ Kỳ] đánh tan, lập tức, một đội quân khác được tổ chức  từ giới quý tộc gồm Robert xứ Normandy , Godfrey xứ Bouillon, Raymon IV xứ Toulouse,  Bohemond I xứ Antioch, Tancred xứ Taranto… tiến đến Constantinople,   tháng 6 năm 1099, chúng tôi thấy Thập tự quân quí tộc tiến vào Jerusalem, dường các bạn vui lắm vì đã lấy lại được đất Thánh từ tay Hồi Giáo Seljuk,

 

                                                     ***

 

này các thiếu nữ Jerusalem,  tôi van nài các bạn :
vì đàn linh dương với bầy nai ngoài đồng
xin đừng lay vội, đừng đánh thức tình yêu,
cho đến khi tình yêu ưng thuận.
[Bài Ca Thứ Nhất, Chương hai, sách Diễm Ca, Cựu Ước]

 

năm 1144, cuộc thập tự chinh thứ hai, một đội quân của  vua Louis VII nước  Pháp, và một đội quân của vua Konrad III (Hohenstaufen) nước Đức, cuộc đột chiếmDamascus thất bại, dường các bạn  cứ gào lên với những người con gái đang chờ bạn ở đất Thánh,

 

                                                     ***

 

gió bấc nổi lên đi, gió nam hãy ùa tới
thổi mát vườn của tôi, cho hương thơm lan toả 
người tôi yêu cứ vào vườn của chàng
mà thưởng thức hoa thơm trái tốt.

[Bài Ca Thứ Ba, Chương Bốn, sách Diễm Ca, Cưu Ước]

 

năm 1187, chúng tôi thấy vua Hồi giáo ở Ai Cập và Syria, nhà quân sự và văn hóa  Saladin đánh bại quân Thập tự các bạn và chiếm lại Jerusalem, hoàng đế Friedrich I Barbarossa của đế quốc La Mã thần thánh, vua Philippe II Auguste của Pháp cùng vua Richard I của Anh đồng loạt tiến quân về phương Đông, năm 1190, chúng tôi thấy Friedrich I Barbarossa chết đuối khi đang vượt sông Saleph ở  Tiểu Á,  đội quân của Richard I và của Philippe II Auguste chiếm được Acre, một thành phố cảng nằm ven vịnh Haifa, Israel, nhưng do mâu thuẫn Philippe II Auguste bỏ về nước,  tháng 9 năm 1192 chúng tôi thấy Richard I phải ký hòa ước với Saladin, theo đó lãnh thổ của công quốc Jerusalem vẫn nằm trong một phạm vi hẹp từ Acre đến Jaffa trên bờ Địa Trung Hải, người Kitô giáo hành hương được quyền viếng thăm Jerusalem trong 3 năm, chúng tôi cũng chẳng biết là các bạn đang buồn hay đang vui,

 

                                                     ***

 

xin đặt em như chiếc ấn trên trái tim anh
như chiếc ấn trên cánh tay an.
phải, tình yêu mãnh liệt như tử thần,
cơn đam mê dữ dội như âm phủ.
lửa tình là ngọn lửa bừng cháy
một ngọn lửa thần thiêng

[Lời Bạt, Chương tám, sách Diễm Ca, Cựu Ước]

 

cuộc Thập tự chinh thứ tư bắt đầu năm 1202 do Giáo hoàng Innocent III phát động với mục tiêu tiến chiếm Ai Cập để từ đó tấn công Jerusalem, nhưng vì thiếu tiền, những người chỉ huy thập tự quân lại thỏa thuận với thành phố Venezia  để đánh chiếm Zara, một thành phố của người Kitô giáo, địch thủ thương nghiệp của Venezia, rồi lại tiếp tục tấn công Constantinople, thủ đô của Đế quốc La Mã phương đông, mặc ngăn cản của giao hoàng, chúng tôi thấy các bạn đốt cháy  một phần thành phố Constantinopple, rồi chia đế quốc Byzantine thành các công quốc để trị , lần này chúng tôi nhìn thấy các bạn đã quên hẳn giao ước Sinai Moses đã ký kếtvới Thiên Chúa,

 

                                                              ***

 

em sẽ đưa anh vào nhà mẹ em
và anh sẽ chỉ dạy cho em
em sẽ mời anh uống rượu thơm hảo hạng
uống nước thạch lựu vườn nhà em

[Bài Ca Thứ Năm, Chương Tám, sách Diễm Ca, Cựu Ước]

năm 1228, chúng tôi nhìn thấy hoàng đế Friedrich II của Đế quốc La Mã thần thánh cầm đầu cuộc Thập tự chinh lần thứ sáu tiến về phương đông nhưng đã nhanh chóng quay  về và bị Giáo hoàng rút phép thông công, năm sau, 1229, chúng tôi thấy Friedrich II  đàm phán với  Hồi giáo phương đông  đạt được hiệp ước hòa bình trong mười năm, khôi phục lại quyền kiểm soát Jerusalem, nhưng  năm 1244, Jerusalem lại thất thủ trước sự tấn công ồ ạt của lính đánh thuê Hồi Giáo,  chúng tôi nhìn thấy đất Thánh của các bạn cũng nhọc nhằn không kém các bạn,

 

                                                         ***

 

nếu em là bức tường thành, ta sẽ xây lên đó một vọng lâu bằng bạc, nếu em là cổng thành, ta sẽ lắp then cài gỗ bá hương

[Phụ Trương, Chương Tám, sách Diễm Ca, Cựu Ước]

 

năm 1247, sau khi Jerusalem đã bị chiếm, vua Pháp Louis IX [Thánh Louis]  thực hiện  cuộc Thập tự chinh thứ bảy tiến đến Ai Cập chiếm thành phố Damietta, nhưng ba năm sau, 1250, quân thập tự đã  bị quân Hồi giáo của Baybars I và Emir Fakr ed-Din đánh bại trong trận Mansoura, chúng tôi thấy vua Louis IX  bị bắt làm tù binh, và chỉ được thả sau khi đã trả tiền chuộc, lần này thì chúng tôi không kịp nhìn thấy vua đắp tường thành và xây lầu vọng bạc, sao vua không đi giải phóng đất Thánh Jerusalem mà tiến chiếm Ai Cập nhỉ,

 

                                                    ***

Chạy trốn mau, người yêu hỡi,
hãy làm linh dương, làm nai nhỏ của em
tung tăng trên núi đồi cỏ thơm bát ngát.

[Phụ Trương, Chương Tám, sách Diễm Ca, Cựu Ước]

 

chúng tôi thấy cuộc viễn chinh lần thứ tám lại cũng do vua Louis IX thực hiện, lần này là tiến chiếm Tunisia, nước Hồi Giáo Bắc Phi , nhưng ngày 25 tháng 8 năm 1270, chúng tôi đã thấy vua đã chết ở gần Tunis vì bệnh dịch hạch, sao vua cũng không  đi giải phóng đất Thánh mà tiến chiếm Tunisie nhỉ,

 

                                                            ***

 

tôi xuống vườn hạnh đào ngắm chồi non thung lũng
xuống xem nho đã đâm chồi

[Bài Ca Thứ Năm, Chương Sáu, sách Diễm Ca, Cựu Ước] 

 

có thể nói vương quốc La Tinh ở Jerusalem trong các cuộc thập tự chinh là kinh nghiệm đầu tiên của Châu Âu trong việc chiếm làm thuộc địa một miền đất ở hải ngoại,  những cuộc thập tự chinh được những người Châu Âu theo chủ nghĩa thực dân thế kỷ 19  ca ngợi như kiểu mẫu cho những bành trướng của Châu Âu sang phương đông, chúng tôi thấy ở đó là sự tàn bạo, và tồi tệ, động cơ thúc đẩy cuộc viễn chinh tôn giáo là sự tham lam hơn là sùng đạo,  dường những việc làm của các bạn Giesu ở Nazareth đã nhìn thấy trước: Thiên sứ thứ năm thổi kèn, tôi thấy một ngôi sao từ trời rơi xuống đất, ngôi sao ấy được trao cho chìa khóa của vực sâu.  Khi ngôi sao mở vực sâu thì có khói từ vực sâu bay lên như khói của một lò lửa lớn, mặt trời và không gian bị u ám bởi khói của vực sâu ấy.  Từ luồng khói đó có những châu chấu bay ra khắp đất, và chúng được ban cho năng lực giống như năng lực của bọ cạp trên đất vậy.  Chúng được bảo đừng làm hại cỏ trên đất, các loại tươi xanh và cây cối …[Sách Khải Huyền, Tân Ước]

  

                                                   ***

 

chúng tôi, những kẻ chăn dắt chữ nghĩa  thời đương đại, cứ muốn các bạn cùng hát với chúng tôi những khúc hát về quá khứ: bài ca mục tử

 

 

 

(*)
Những trích dẫn Cưu Ước và Tân Ước là theo bản văn tiếng Việt trong “Kinh Thánh trọn bộ” nhà xuất nản Thành Phố Hồ Chí Minh năm 1999, và theo bản văn tiếng Việt trong “Lịch sử văn minh Tây phương” nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin năm 2003, và theo trang mạng http://www.freebiblecommentary.org/pdf/vie/VOL12_vietnamese.pdf
Những tư liệu về các cuộc thánh chiến là dựa theo Wikipedia và theo “Lịch sử văn minh Tây phương” nhà xuất bản Văn Hóa Thông Tin năm 2003