Thi pháp của đất

 

 

Hãy mang một đóa hồng đặt lên lò than hừng cháy,
bạn sẽ nhìn thấy cảnh điêu tàn thê thảm của một
vật thể trong trời đất

Và  phần tăm tối ấy cứ tràn xuống tràn xuống 

 

 

 

 

I/THẾ GIỚI CỦA LOÀI DẾ

 

cha tôi nói tiếng dế là nhã nhạc của trời, nhưng tôi thì khi nhớ lại hết thảy các thứ cách thức chơi đùa với dế, đám bạn chí thiết thời thơ ấu của mình, tôi lại có ý nghĩ khác, rằng, tiếng dế là cuộc thăm dò thời gian dai dẳng nhất, lũ dế như dành trọn loài giống mình cho cuộc tra vấn phiêu lưu, cuộc tra vấn rốt cuộc thành ra thứ bản năng sinh tồn, đêm, tiếng dế cất lên giữa cuộc trôi vô tận của thời gian không phải nỗi hoảng hốt của một sinh vật nhỏ bé trước cái phức thể hiểm nguy thì là gì [thời gian là thứ phức thể hiểm nguy được ngụy trang dưới lớp áo lụa là] đêm nằm trong ngôi nhà cổ của ông bà tôi để lại lắng nghe tiếng dế tôi như thấu hiểu hết tâm địa của hoàn vũ, nghe dế kêu không phải để thấy độ dài của năm tháng, mà để nhận ra cái cách thời gian đè con người ta lột tận xương da,

 

 

vậy đó, lũ dế cứ đem thứ trí tuệ ít oi của mình ra để trò chuyện với hoàn vũ, ồ, người đâu chỉ có non cao núi thẳm mà trong tay người còn có cả thác đổ, hoa trôi, còn có cả những ngọn sóng trường đình làm ập đổ bao nhiêu triều đại, tôi cứ muốn thay cho những người bạn chí thiết thời thơ ấu của mình để nói một lời như vậy với cuộc trôi vô tận của thời gian,

 

           

khi nghe tiếng dế cất lên trong khu vườn nhà, tuổi thơ tôi biết ngay là những lời thành thật, từ lúc đêm trằn trọc trên giường cho đến khi dầm mưa dầm nắng để được gặp tận mặt những người bạn nhỏ ấy là cả một biến cố lẫy lừng trong quảng đời tuổi thơ của tôi, biến cố hay biến động nhỉ, tiếng dế như lật tung tôi lên [a, nhà người  không còn nhẩn nha được nữa đâu/một thứ thôi thúc siêu nhiên] những phút kinh cầu mộng mị, như thể về sau, khi đến với chữ nghĩa văn chương, không nói được đâu, lúc con người ta thoát khỏi cái vỏ bọc nhỏ bé của mình để bay lên cõi không người, nó là lồng lộng niềm mong muốn chưa có hình hài, thực ra, nó, văn chương mãi mãi là không có hình hài, cứ trắng một niềm trinh tiết khôn nguôi, cõi dế của tuổi thơ tôi là khúc ngoặc lớn của văn chương, lảo đảo miền hứng thú, vĩnh cửu và dày đặc màu trần thế, tuổi thơ tôi lặn lội đi sưu tập lũ dế về cho vương quốc trinh khiết của mình là không bao giờ có tên trong bất cứ thứ danh mục hiện thực nào,

 

 

ồ mi, tuổi thơ của ta, khi cuộc đời bào mòn gần hết trí nhớ của ta thì ta cứ nhớ đến mi, tuổi thơ với cái cõi dế lồng lộng càn khôn của ta. ồ mi, tuổi thơ của ta, khi cái thế giới cũ nát này làm ta chán ngán thì ta cứ thấy nuối tiếc tuổi thơ của mình, thời một con ong chỉ thử gõ lên một cánh hoa đang nở cũng đủ làm cho ta thấy yêu cõi đất trời bốn phía thật ra ta vẫn còn mù tịt, thời con chim gõ kiến chỉ đưa mỏ gõ nhẹ lên bộng cây đãn tử ở trước nhà cũng đủ khiến cho ta lo sợ cho sự sập đổ của hoàn vũ, lũ kiến chân cao thích gỗ đản tử mềm, thơm, một cây đãn tử cũng đến hằng chục cái tổ kiến chân cao, ta cứ sợ lũ chim gõ kiến làm đổ cây đản tử, thời tuổi thơ của ta cứ như một vương quốc giàu sang, không thành cao hào sâu, không canh gác, phòng thủ, không hiến chương, luật pháp, nhưng nó, tuổi thơ của ta, cái xứ sở ngây thơ ấy có thể đánh bại bất cứ cuộc xâm lấn nào,  cuộc tự vệ tiên thiên ấy ngăn chặn hết thảy những buồn chán, những đơn điệu, ngăn chặn hết thảy các thư mưu mô đen tối của cuộc đời,  tuổi thơ ta là một cuộc thanh tẩy quyết liệt, tự nó có thể thanh lọc phức tạp, thanh lọc  phiền nhiễu, rối rắm, ta luôn thấy mình nhẹ bỗng như một cuộc bay, tuổi thơ là một cuộc bay vào cõi hư không, ồ một cuộc bay…buổi sáng nghe dế hót, buổi chiều nghe dế hót, buổi sáng có mây bay ngang qua hàng gòn trước ngõ, còn lũ dế trong vườn nhà ta thì kéo nhau đi ăn sương ở đám cỏ non trải dài nơi đầu ngõ, 

 

 

một vương quốc không vua, bỡi kẻ sáng lập ra vương quốc là tôi mải mê đuổi theo cuộc sống của một loài giống xứ sở chưa hề định vị [hay không cần định vị nhỉ] không phải là du mục, kiểu con người, mà cứ giống như tuổi thơ của tôi, rong chơi, ngay từ giây phút một con dế lạc vào nhà, đêm, hót dưới gầm giường tôi, thì tôi đã nghĩ dế là loài thích rong chơi như tôi, ồ mi là đồng điệu của ta, cả đêm tôi không ngủ, chỉ nằm chờ, từng chặp tôi lại nghe con dế hót, giọng điệu của một gã lang bạc kỳ hồ, đang đêm bỗng nghe ở bên dưới giường nằm của mình có tiếng dế thì không phải cảnh thần tiên là gì, tôi nằm lắng nghe tiếng dế và cứ thấy đang có một điều gì đấy, chẳng giống như khi có áo mới mẹ may cho, củng chẳng giống như khi ở lớp học thầy giáo khen tôi viết chính tả giỏi và cho điểm mười, có một điều gì như thể vương quốc tuổi thơ của tôi đang được nới rộng ra cho tới thứ cõi bờ lộng lẫy huy hoàng, ở lại với ta nhé, sáng ra tôi nói với con dế vẫn còn nằm im dưới gầm giường tôi, quả là một kẻ phưu lưu, con dế không hề tỏ ra sợ sệt trước con người, ở lại đây với ta nhé, tôi lại lập lại yêu cầu của mình, và  chìa bàn tay tôi ra, con dế nhìn tôi, huơ mấy sợi râu ở miệng, rồi từ từ trèo lên bàn tay tôi, sự cố bất ngờ ấy làm tôi vui đến phát điên, có lẽ lúc con người làm được cuộc hòa nhập với tự nhiên thì cảm thấy mình vĩ đại,

 

 

cái cõi dế của tuổi thơ tôi nó là một thứ ý niệm, có nghĩa, từ cái không gian đơn sơ tôi gọi là xứ sở mới của dế , khoảnh sàn nhà nhỏ bé dưới gầm giường tôi, tiến thẳng tới chỗ vô cùng tận trong ý nghĩ của tôi, một thứ phả hệ của mộng ảo khôn cùng, bạn cứ ở đó cho đến khi bạn không còn muốn, tôi nói với lũ dế, một thứ vương quốc của lãng tử, lũ dế cứ đi đi về trong ý nghĩ của tôi, và tuổi thơ tôi thì như đang tiếp cận một thứ lục địa còn mới toanh đang trôi không phải ở trong nước mà trong những ý tưởng đẹp nhất của nhân loại, hằng ngày tôi lặn lội vào cái thế giới rộng lớn ở chung quanh tôi để đem lũ dế rong chơi về nơi trú ngụ ấy, không phải là cuộc sưu tập sưu tầm như một khoa thực nghiệm nghiêm cẩn và khô khan, mà là những ngẫu nhĩ, những cuộc gặp giữa tôi và lũ dế là những hội ngộ tiền định, có nghĩa, đó là ý trời theo nghĩa tình cảm nhất của từ này, ồ mi, cứ chờ ta ở đó nghe, tôi nói với một con dế đang nằm buồn bã nơi một gốc phượng già nơi sân trường làng tôi đang theo học, trưa, tan trường, tôi xông xáo ra khỏi lớp, con dế vẫn còn nằm im nơi gốc phượng, tôi gạt đi ý nghĩ con dế vì đói không đi đứng nổi, và lập tức , như thể để chứng tỏ là mình đang chờ, con dế khẽ hát Ôđuvai … Ôđuvai … Ôđuvai là tên một một miền đất bên châu Phi trong chuyện kể của mẹ tôi, cái cõi dế của tuổi thơ tôi nó cứ vươn lên tới chỗ tinh thần nhân loại như vậy,

 

 

cái xứ sở loài dế tôi lập ra dưới gầm giường tôi hóa ra lại là nơi chốn biện minh cho học thuyết về tổ quốc phân mảnh [sự hiện diện của các vật thể trong trời đất có thể được nhìn thấy dưới nhiều gương mặt: những không gian khác, những tiếng nói khác, những cách tàn lụi khác…] ban ngày không còn con dế nào lảng vảng dưới gầm giường tôi, mẹ tôi quét dọn nhà chửa thấy có cỏ non dưới gầm giường tôi thì hô hoán, rằng, trong đêm có bọn chuột, hay bọn chim chóc nào đó đem giấu cỏ non ở đó, tôi im, vì nói thật ra có thể mẹ tôi sẽ đem cái tội rong chơi cùng lũ dế làm thành bản án: ham chơi thì bỏ học, bấy giờ, ở trường học của tôi, thầy giáo hết khen tôi giỏi toán lại khen tôi giỏi viết chính tả, ban đầu tôi  cứ tưởng cái xứ sở lũ dế dưới gầm  giường tôi không tồn tại được lâu, lũ dế mà đi hết coi như cái phả hệ mộng ảo của tôi sụp đổ tan tành, trong giấc mơ bỗng trườn ngang qua tuổi thơ của tôi đó có cả một bài trường ca dài vể cỏ non và  dế, tôi thấy lũ dế cứ đi đi về về như vậy, các bạn mãi mãi là bạn bè chí thiết của ta, tôi nói, và cứ nghĩ cho đến khi lũ dế nghe và nói được tiếng người, chúng sẽ bảo tôi là đứa bé đầy ắp cỏ non trong lòng, ôi, một thứ ca từ đầy âm sắc của màu lá và màu trời, đêm đến thì đám bạn hữu của tôi lại lục đục quay lại, những tiếng hót đầy bí ẩn lại cất lên dưới gầm giường tôi, hay tổ quốc của loài dế là ở khắp nơi, cách hiện hữu như vậy là đầy hiểm nguy [nếu không nói là một thứ đại họa] cho một giống loài cho tới tận bây giờ tôi vẫn thấy tiềm ẩn một thứ lầm than nào đó trong tiếng kêu của chúng,

 

 

 

II/NÓ LÀ CHỖ CUỐI CUỘC CHƠI

 

cứ vậy, gã lại đến với trang viết của tôi, như một sự cố nghiêm trọng, vào cái ngày có nhiều người đi lại trên đường làng, ngài tổng trưởng đến, chuyện chỉ vậy, nhưng lão trưởng làng thì đã có dịp để nịnh hót bề trên, chó sủa váng làng, là do lão phải đích thân đến từng nhà để gõ cửa, việc nhắc nhở dân làng đi nghe huấn thị của ngài tổng trưởng thật ra lão biết là thừa [lời ngài tổng trưởng đã làm nhừ nát tim óc người làng tôi] nhưng bản lĩnh của một tay trưởng làng giỏi xu nịnh nó bắt lão phải hành động như vậy, gã bước vào nhà trong lúc tôi đang viết, ta nằm dài trên con rạch của thời đại lắng nghe tiếng cú cầm canh, bọn xâm lược đang đi về phía có sức phản kháng lớn của nhân loại, máu, và những lời rao truyền dị hợm, không đời nào hết xâm lược, ta biết, chúng cứ lần lữa sáng chế ra những lý lẽ như lý lẽ của lũ chim, lý lẽ của lũ chim là chúng phải hót trong một thế giới đang chuyển động, thứ ngôn ngữ đầy ngữ điệu quá khích khiến ngọn bút của tôi hơi chao đảo, gã đến với trang viết của tôi như những chú thích các bậc cao thủ trong giải mã thế giới đã cho vào ngoặc tự những ngày đất trời vừa phân định, tháng tư, hoa nở giờ trên các đường làng đang tàn, những cái chết không báo trước, và những cái chết có báo trước, tôi đang viết về một tay thợ săn đã chết vì học thuyết thuần hóa loài chó của mình, cái chết chưa báo trước, câu chuyện chẳng liên quan câu chuyện của gã, nhưng cái cách liên hệ của gã [trong một thế giới đang chuyển động thì phải có chiến tranh xâm lược như loài chim thì phải hót] là có tính kích động trí óc con người, từ đó con người phải đi tới thứ hệ luận buồn bã, rằng, như vậy thì chẳng còn ra thể thống gì, đem chiến tranh xâm lược qui chiếu vào qui luật tất yếu thì chẳng còn ra thể thống gì nữa, thời nhân loại có thể bịp nhau bằng hết thảy các thứ hệ thống, gã nói, đã nghe thấy những lời huấn thị của ngài tổng trưởng từ phía nhà họp của làng vọng lại,    

 

 

gã nói mùa đông là mùa tập dược cái chết, mùa đông ta cuộn mình trong những ý tưởng về một thế giới đang tan rã, những khái niệm về giá buốt, cuộn chảy, và tràn ngập cứ kéo theo những khái niệm về suy vong, cạn kiệt, những hình ảnh vế mùa đông cứ như những tác nhân làm dấy lên trong ta những bất an, nhân loại đang trườn mình qua những học thuyết dày đặc hình ảnh của bạo lực và châu báu, những học thuyết dấu trong nó chết chóc, lầm than, nhưng lại đầy vẻ háo nhoáng, những bước tiến trong văn minh kỷ thuật là những bước đi thần thánh thời đương đại không làm cho con người hạnh phúc bỡi nó cứ lần lữa trở thành công cụ của đám tài phiệt chính trị và kinh tế, ta buồn, cứ thấy lũ chim trời nằm rũ cánh bên dưới bầu trời những đám mây sũng nước như bọn đao phủ đang chờ chực giết chết đám sinh linh có cánh, chẳng lẽ mi chỉ có mỗi niềm vui đó sao, ta nói với những đám mây đang trườn về phía ta nằm, không phải là không còn sức để bước, nhưng ta phải nằm trong tư thế ngửa mặt nhìn trời để nhìn cho rõ cái cách những đám mây đầy vẻ ám muội đang tiến về phía ta, bỡi chỗ ta đang nằm ngoài lũ có cánh còn có hằng vạn sinh linh khác đang lo lắng về sự tàn phá của mùa đông, tất cả là đang nằm  như ta, không phải để nhìn trời, mà đang tập dược cách bước lần về phía cái chết

 

 

gã nói thời chúng ta đang sống như giấc mơ bệnh hoạn, chợp mắt là thấy rơi vào những khúc thức giả dối, điêu ngoa, những giấc mơ là hiện thực được nói khác đi [ồ em cô gái tóc thưa, đuôi dài/chẳng hạn vậy…] đôi khi là cả một thời đại lũ rắn đen hầu như trườn bò qua hết thảy những phạm trù nhân thức, lũ rắn, hình ảnh của tăm tối lầm than, bấy giờ thì hoàn vũ trở thành cái lò nung khổng lồ làm ra các thứ hệ thống đầy nghịch lý [ồ em tòa lâu đài nhiệt hạch đẻ ra những cuộc tình không có mặt/ chẳng hạn vậy…] đôi khi là cả một học thuyết chứa đựng các thứ giọng điệu, các thứ bạo lực, các thứ cường quyền, làm nghiêng đổ các công cuộc trị nước trong nhiều thế kỷ, bấy giờ thì  thế giới như thể là nơi thể nghiệm những phát hiện lẽ ra không nên có của nhân loại, đôi khi chỉ là một chuyến đi dài, đầy háo hức, nhưng sau đó là sự sụp đổ thê thảm, ta nắm mơ thấy mình lạc vào chốn vô cùng náo nhiệt, như thể có một mặt trời khác đang mọc ở một nơi khác với phương đông, chim chóc, sâu bọ, loài người nhốn nháo đi tìm ánh sáng mới, ta, kẻ cô độc đang theo con nước trên sông xuôi về phía hạ nguồn, một cuộc trôi vô định, nước là cuộc phân chia không đồng đều và tàn nhẫn, có giọng cầu kinh the thé của một loài quỉ nào đó làm ta thức giấc thấy ý thức mình ướt đẫm hoang mang lo sợ,

 

 

gã nói cuộc đời chúng ta đang sống như một khúc mê, khúc mê chứ không phải bến mê, nó là thứ đơn vị thời khắc ta tự trói ta vào đó, đôi khi là ta trói ta vào thứ vật thể có tên là lý tưởng nhặt được đâu đó trong kinh sách, hay là tự đặt ra cho mình, rồi cứ thế cả cuộc đời ta cứ tiến về phía đó, như một người mù không nhìn thấy chút nào phía trước nhưng ta cứ tiến mãi về phía trước, cái phía trước còn khủng khiếp hơn cái trống rỗng, ý thức ta ý thức được, cho đến khi tắc thở, mới dứt được khúc mê kì quặc ấy, đôi khi khúc mê ấy nó là con quái thú trú ẩn đâu đó trong ta một hôm bỗng thức dậy buộc ta vào chỗ đứng ấy trong cuộc đời, một chức quan, hay một chỗ đứng nào đó trong lĩnh vực văn minh văn hóa nhân loại [ một nhà sử học, hay một nhà văn chương triết học, vv] cái chỗ đứng ấy đôi khi biến ta thành kẻ chẳng còn mang trái tim người [ hắn đã bước qua xác đồng đội hắn đấy ] gã nói gã thì tự trói mình vào cái khúc mê trở thành nhà văn vĩ đại, những ngày đêm buồn ta lang thang qua miền chữ nghĩa nhạt nhẽo, và nhân gian vẫn cứ xa lạ trong cảm thức của ta, cho đến hôm ta nhìn thấy phía trước mình là một khoảnh thời gian trắng hếu như óc não con người đang phụt trắng đất trời, tôi nghe gã nói trong tư thế của kẻ đang cố trở về với chính mình để nhận ra những nẻo khuất của trần gian, thật ra, gã đến với tôi là để làm cho ngọn bút của tôi thật hơn và cao hơn, 

 

 

 

gã nói những mối cựu thù như cứ còn hoài trong trời đất, các mặt đôi lập nhau trong từng vật thể và giữa các vật thể nếu chẳng phai mối cựu thù thì là gì , con sâu đâu ưa gì cái kiến, một nghìn năm mưa bay là một nghìn năm cánh mỏng con chuồn đẫm ướt, con hổ gặm một khối căm hờn thế nào khi bị nhốt thì con người cũng gặm một khối căm hờn như thế  khi bị cướp mất tự do, những đêm dài ta cứ thử nằm lắng nghe những  tiếng nói trong lịch sử, là thế giới đang nói đó, ta cứ gọi là một thứ thời trục kỳ dị trong nền văn minh nhân loại, là cả thế giới đang nói đó , về nền dân chủ của nhân loại, về các cuộc chiến tranh xâm lược và chống xâm lược, về các cách thức để nhân loại được sống trong hòa bình, về cách làm sao làm ra thật nhiều của cải, về cách làm sao để khỏi chết chóc hàng loạt vì đói nghèo, bệnh tật, các nguyên thủ quốc gia nói, các nhà khoa học nói, các đấu sĩ trong các chính trường nói, các nhà tỉ phú nói, và cả những nhà buôn bán các thứ thóc gạo, vải bô, thực phẩm, cá tôm, những người buôn bán chữ nghĩa, buôn bán chức tước, cả những cô gái buôn hương bán phấn.. . hết thảy đều muốn nói ra những nghĩ ngợi của mình, cái cách nói thực lòng có, tha thiết có, mặc kệ có, xỏ xiêng châm biếm có, chưa bao giờ ngôn ngữ con người được sử dụng nhiều như thế , ta nằm, lắng nghe, không biết những lời nói đó sẽ đem lại được gì cho cuộc sống gần như cạn kiệt niềm vui này, thì ra,  có phải hết thảy là đang hạnh phúc, đang nổi giận, đang mừng vui, hay đang đùa giỡn, ta không biết, tất cả là đang tham gia vào cái dòng chảy ứ ngập tri thức loài người,  những đêm dài nằm lắng nghe  các thứ tiếng nói trong thế giới ta cứ thấy buồn, lầm than, chết chóc, cứ có  cảm tưởng là ta không thể  sống sót tới sáng hôm sau, rồi ta lại lạc vào một xóm làng nhỏ nằm thụp dưới chân một dãy núi xanh tươi, một cô gái trẻ đang thu hoạch cam trong một khu vườn nhỏ nằm sát chân đồi, ông cứ ăn đi khi còn thấy thích ăn, và cứ mang đi bao nhiêu cũng  được nếu ông thấy thích mang đi, cô gái đã cắt sẵn một đĩa cam đầy, mời ta, và cầm tay ta, nói, những lời nói như thể sự kết tụ hết thảy những quí giá trong ngôn ngữ nhân loại, tất nhiên là ta đã không dám hôn nàng, đêm ấy ta nằm mơ thấy mình đang sống trong một thời đại cực thịnh, vị vua nào cũng sắp trở thành ngọc hoàng thượng đế, cô gái nào cũng sắp trở thành tiên nữ, chàng trai nào cũng sắp trở thành các vị quan thông tuệ ở trên trời, dù sao thì giấc mơ, dù ngắn ngủi, cũng giải cứu được con người khỏi những bủa vây tàn nhẫn của hiện thực cuộc sống, sáng hôm sau thức dậy nhìn dãy núi đang ngự sau lưng mình, những thứ cựu thù trong trời đất, phần tăm tối ấy, lại tràn xuống cuộc đời ta

 

 

tôi lần dò theo một góc nhỏ của quá khứ nghìn năm, thứ thời gian kết tụ cứ thơm mùi miên viễn [em cứ lấp lánh màu thiên thể/tôi ngồi im giữa muôn nghìn triệu sao đêm để chờ] một con ốc sên đang ngủ nơi bờ suối, nghe bước chân tôi mở mắt nhìn, cái nhìn thân thuộc như thể chúng tôi là bạn bè lâu năm, không có ta thì mi đừng hòng nhận ra con người trần thế, một con nhện đang giăng mắc thời gian, nói, con ốc sên chỉ cười, quả tình, nếu không có con nhện làm công việc nối kết các thứ yếu tố thời gian thì tôi cũng không hiểu loài người chúng ta chỉ là lớp sinh vật có sau loài ốc sên rất lâu, nhờ có con nhện tôi biết là mình đang ở vào thời văn minh số hóa, nhưng lại sợ quên mất đường về, không sao đâu, bạn cứ đi về phía có hoa đá đỏ sẽ luôn thấy bình yên, tôi nghe thấy tiếng nói ấy từ một giọt sương đang tan trên vai tôi, hoa đá đỏ ư, tôi chỉ nghe tên loài hoa ấy trong một giấc mơ đã lâu, và giọt sương đang tan trên vai tôi không phải giọt sương buổi sớm khi mặt trời chưa lên, mà là sự đọng lại của mấy nghìn năm nước mắt nhân gian, thì ra, tôi đã hiểu, khi ta bước vào cái góc  nhỏ của quá khứ nghìn năm là phải gánh lấy một phần khổ đau trần thế, 

 

 

 

thì ra mi cũng chỉ là một hạt bụi ngu ngơ, gã nói với gã, và sửa soạn khăn gói lên đường

giờ thì ta lại đi về phía có hoa đá đỏ
ông chỉ thích mỗi hoa đá đỏ
không phải
gã bắt đầu giảng cho tôi nghe
ta đã đi qua không biết bao nhiêu nơi con người cư ngụ, cứ như kẻ vô tình, đến, rồi lại lặng lẽ ra đi, chỉ chốn ấy, nơi có hoa đá đỏ, mới cầm được chân ta, ở đó mặt trời như gần hơn, ánh sáng như nhiều hơn, ở đó ta có thể nhìn thấy được tòan bộ con người thật của ta, hôm ta đứng ngay dưới bóng mặt trời đã nhập làm một với ta [giữa ngọ] để tìm lại hình hài một vật thể đã bị người đời lãng quên là một biến cố trong đời ta, nhũng hòn sỏi, anh biết rồi, thứ vật thể luôn bị dẫm đạp ở trên đường, bạn cứ ở yên đó nhé, ta nói với những hòn sỏi dưới chân đang bắt đầu nóng lên vì nắng trưa, mồ hôi nơi trán ta bắt đầu chảy xuống mắt, môi ta, trong cái vị mặn của nỗi khổ trần gian [mồ hôi con người là một trong những nỗi khổ trần gian] ta đã nhìn thấy được toàn bộ những vẻ đẹp trong các kinh sách ta đã đọc được [gió cuốn/mây trôi/những vẻ phù hoa lộng lẫy trong cái cơ chế dịch chuyển không ngừng…] trong tạo dựng mối liên hệ giữa con người và trời đất, dường lòng chân thành của ta đã làm sản sinh được yếu tố siêu nhiên, thứ sự thể nghìn đời bí ẩn, ta cứ có cảm tưởng những hòn sỏi đang níu lấy chân ta, hỏi, bây giờ là thuộc vào thời nào, một cuộc tra hỏi thuộc về các thiên thể trên trời, và giây phút ấy đã đến, ta đã nhìn thấy hình hài ta đang muốn nhìn thấy: những hòn sỏi dưới chân là con đường lớn đưa ta đến với nắng mặt trời
gã nói tới đó thì khóc
tôi chẳng dám hỏi han, chỉ ngồi im lặng, chờ
gã bảo đó là những giọt nước mắt trời sinh,
 

 

những cuộc chuyện trò giữa tôi và gã cứ thế, càng nói càng thấy thế giới như cứ mở ra đến vô tận, cuộc du hành vào hiện thực của chúng ta cứ như một cuộc mạo hiểm khôn lường, nói về thế giới như thế có đúng  không nhỉ, gã nói, ta đi khắp năm châu bốn biển, trở về quê, nằm trong căn nhà cũ lại nghe tiếng muỗi, cứ nằm xuống là nghe thấy tiếng muỗi, có thể bấy giờ không có muỗi, nhưng thứ âm thanh đặc dị ấy, thứ tiếng động thuộc về cuộc phân bổ không gian thời gian tài hoa của hoàn vũ đã thuộc về cơ cấu ký ức của ta, giữa bóng tối của đêm bỗng cất lên thứ giọng buồn, nhưng nghe ra thì đầy tham vọng, nói thế nào cho đúng về tiếng muỗi nhỉ, không thể, bỡi đó là cuộc tuần hoàn ngẫu nhĩ của tự nhiên, giữa màu tối của đêm chợt cất lên một chút tâm tư, có thể nói bừa tiếng muỗi là tâm tư của một loài giống không mấy được đánh giá cao trong cuộc tiến hóa của vạn hữu, nhưng nó, tiếng muỗi, luôn kéo ta vào thứ trọng lực thiêng liêng của đất quê, chẳng phải nơi chôn nhau cắt rốn của ta, đất quê, là luôn có tiếng muỗi hay sao, tiếng muỗi luôn kéo ta trở về với toàn bộ những hiện  thực trời sinh, đêm, tiếng muỗi lại làm ta chú ý đến tiếng quẫy đuôi của con thằn lằn nơi bậu cửa, tiếng trở mình của con ấp muỗi trên mái nhà, và cả cái chất giọng thanh liêm của loài côn trùng nhỏ bé bao giờ cũng chỉ có thể nhìn thấy trong ý niệm, chứ gì nữa, một loài giống nhỏ bé nhất trần gian thì làm sao dám nói ra những lời ở bên ngoài thanh liêm chính trực, ta có đi quá xa không nhỉ, nói tới đó gã tỏ băn khoăn, tôi nói những gì gã vừa mô ta là còn quá gần với hiện thực, ừ, gần với xa cũng chỉ là những khái niệm vu vơ, điều cốt tử là chúng ta có nhìn ra hiện thực hay không, những thứ như thế, tiếng muỗi trong đêm, hay những tiếng thở dài cố nén của cây lá trong vườn, hay sự tiếp tục im lặng của con tắc kè nơi đầu ngõ, tất cả những thứ như thế, nó là chỗ cuối cuộc chơi,

 

 

 

III/ QUI TẮC CỦA NHỮNG CƠN MƯA

 

                                           Ô dằng dặc một vùng trời mây trăng gió

 

ta vẫn ngồi yên trên đất lắng nghe cuộc tuần hoàn của mưa nắng, ô đất, nước, lửa, khí , những yếu tố cấu thành hoàn vũ cứ như một phương trận nhiệm mầu, đóng mở khôn lường, có  khi chỉ một áng mây nhỏ trôi qua, nhưng sau đó là cả cuộc chuyển đổi bất thường [ con chim cứ tưởng bầu trời trước mặt luôn cao rộng, chẳng hạn vây, con cá cứ tưởng áng mây trôi chỉ để lại hình dáng bình yên trên sông nước, chẳng hạn vậy…] sự bí ẩn, nền tảng của cuộc tuần hoàn, làm đảo lộn thế giới quan của hết thảy muôn loài, ô, mi, loài tảo, có sự lầm lẫn  nào ở đây không nhỉ, sao sự yếu mềm lại thuộc vể cuộc hiện hữu sơ kỳ, ô, mi đã lùa ta vào vùng biển cạn để cho sự sinh và sự chết  xảy ra cùng lúc, lũ cá một lần sinh đẻ là một lần chết nói với dự phóng bất nhẫn của tạo tác, ta vẫn ngồi yên trên đất nhìn thấy những cái chết không hề biết trước,

 

 

ta đi, sông hồ dõi bước, nó là cụộc diện của luân lưu [danh mục của hành trình bao gòm những hồ hỡi và hoài nghi] nửa đời dừng chân ở một khúc nhỏ phiêu du, hỏi, vậy thì phía trước còn lại bao nhiêu nữa, ân tình đã đầy ắp hành trang [cái quẫy đuôi của con cá trong con nước lên ôm mang cả một hành trình bất trắc, hay, lời buông thả của đàn sếu trong đêm, lũ cò muốn diễn tả thanh khiết của hòan vũ nhưng nói không ra lẽ, hay, cái buổi chiều thanh bạch, che mắt nhìn ráng đỏ ở phía trời tây cứ thấy nhớ nhung những cơn mưa cũ, con người với chim muông vui buồn cùng trời đất là cuộc ân tình nước lửa …] nửa đời dừng chân ở một góc nhỏ sông hồ, bỗng thấy tỉnh ra, vậy thì ta đã trải qua bao nhiều lớp phù vân, có khi đứng nghĩ ngợi dưới trời mây cứ thấy như mọi thứ đang tan thành cát bụi,

 

 

có khi chỉ là tiếng vạc kêu sương, thứ tự sự của chim, đêm, sự diễn đạt của hoàn vũ đang hồi thư thái, đám sao trời đang xem lại xiêm y, cách nhìn, và cách tỏa sáng, loài giáp xác chỉ chờ thử lũ sinh sau có động thái gì khác thường không, và bầu trời của buổi đầu hôm hòa hoãn một cách chưa từng, hồn phách hoàn vũ đôi khi lại tỏ ra kín đáo một cách cao khiết, ai bảo tiếng vạc kêu sương không phải là một góc nhỏ của âm ba cổ độ, hoàn vũ là tiếng của ngàn năm, của trăm triệu năm, nghe, và hiểu không phải bằng trí, mà bằng cuộc cưu mang của bản ngã, tiếng vạc kêu sương nó là cách cái dằng dặc nghìn triệu năm muốn thốt nên lời, chỉ khu biệt lại trong lời chim, nhưng thực ra nó là cuộc ủy thác nhiệm mầu, hoàn vũ muốn bày tỏ cùng muôn sinh điều cốt tử, và chim thốt nên lời, có khi chỉ là tiếng vạc kêu sương, nhưng ta nghe và nhận ra sức vóc rộng lớn của cuộc tuần hoàn, kêu sương là đi tới quyết định tột cùng của bản ngã, 

 

 

có khi cứ thấy đầy ắp tâm can những hoài bão, vượt bên trên hết thảy những ngản trở, do dự, hay rối rắm, là hoài bão, ngọn lửa ban sơ, ở đây là sự phân bố mầu nhiệm của tạo tác, thứ vật thể khiến ta cứ mỗi lần vấp ngã lại có thể đứng lên bước tiếp, phía trước luôn là mục tiêu của hết thảy những cuộc hành trình [đừng lầm lẫn hoài bão với tham vọng được phủ lên lớp áo màu hồng] có khi cứ thấy nhớ nhung một điều gì đó vừa lạ vừa quen, như có ai vừa  bước qua khung cửa, có ngoảnh nhìn ta, gật đầu, rồi bước tiếp, như có tiếng gì vừa thoảng qua tâm trí ta, lời của cao nhân trong cuốn sách cổ…anh cứ đi đi rồi sẽ biết, người đó nói với ta hay nói với ai vậy nhỉ, ô ngọn lửa ban sơ lại thôi thúc ta, bấy giờ nếu có bạn ta ở đó sẽ khoác một vòng tay thật rộng lên bầu trời trước mặt và nói, có vậy chúng ta mới bước tiếp,  

 

 

có khi chỉ là chiếc lá tre khô rụng trên đường làng, chút biến động nhỏ thốt ra nhưng lại có sức lan tỏa đến chỗ tận cùng của hiện hữu, cái cách gợi ý có vẻ như vẫn chừa một khoảng trống cứ điền vào đó những gì ta muốn: khô cũng chỉ là một trạng thái thiếu bình an, hay, rơi rụng cũng chỉ là một chút thiếu bình thường, cái cách giữ cho tâm trạng hòa hoãn ở những chỗ tận cùng của hiện hữu,  sự ngang nhiên bày tỏ những gương mặt không vui của hoàn vũ cứ như một quyết định còn mang tính do dự, có khi chỉ là chiếc lá tre khô rụng trên đường làng, nhưng sự gợi ý ấy lại khiến ta không dừng lại ở một kết luận nào: khô rụng là biểu tượng không thể chối cãi về cái chết của một sự vật, nhưng khô rụng biết đâu chỉ là cách chuyển đổi trạng thái sinh tồn, có khi chỉ là chiếc lá tre khô rụng trên đường làng, nhưng lại khiến tâm trạng ta bất an,

 

 

 

IV/ CUỘC DONG RUỔI CỦA NGÔN TỪ

 

                            ở bên dưới con đường lên núi là một kho tàng cổ tích

 

cứ vậy, biền biệt những khúc ru, tháng tám, lúa làm đòng trên ruộng, mẹ ru tôi bài ca về con chim khách, chưa đi được đâu, tôi dịch lời con chim khách, đứng ở phía bên này nhan sắc trần gian, con chim có vẻ cố nài nĩ khách lãng du, cứ vậy, biền biệt thứ tuổi thơ có nắng sớm rọi hiên hè, những vũ khúc của hoàn vũ, cuộc vui của ai đó, ngu ngơ, đã biết nhìn trời đất rồi sao, tuổi thơ tôi là kho tàng đầy ắp những ngạc nhiên, bất ngờ và quyến luyến, đất trời bốn phía bao giờ cũng giống như dáng mẹ đi xa về … ồ, ngôn từ, cứ thế, cố tả cho bằng được trong nghĩ ngợi những dấu vết trần gian, thi ca lại là chuyện khác, khi ngôn từ đã hiển lộ: những sơ chế, phục chế, những xướng ca  gửi lên trời, gửi xuống biển…ngôn từ cứ như một phần hiện hữu của tôi, không có ngôn từ, tôi thôi hiện hữu, tôi lên núi để tìm lại những hình ảnh ghi được ở tuổi thơ: sáng nào ngồi ở hiên hè cũng nhìn thấy rừng cây đi lại trên ngọn núi phía nam làng, thì ra, những chuyển động nhìn thấy ở tuổi thơ chỉ là thăng hoa của ước mơ, nhưng lời của người gác rừng lại làm tôi sợ hãi, ông cứ đi nữa sẽ biết, ngôn từ đã hướng tới những hiện thực chưa hề nhìn thấy,

 

 

cứ thế, tôi cứ thấy băn khoăn, như thể một góc trời nào đó đang khép lại, tối sầm một miền ý thức, câu hỏi đặt ra là đến bao giờ thì nhìn thấy được sự thật, ở bên này con suối, người gác rừng đã dựng xong ngôi nhà, ta đang chờ ngươi đấy, ông lão nói, con chim màu lông đen nhảy lò cò một chặp rồi đậu lên khung cửa làm bằng lá cây rừng, toàn bộ những động thái ấy tự nó cho biết  ông lão gác rừng với con chim là bằng hữu từ lâu, ở đâu đây chăng, tôi hỏi, xa lắm, không thể đo bằng thời gian của người, ông lão nói bằng giọng kiêu căng, sao lại không thể đo bằng thời gian của người nhỉ, tôi có cảm tưởng con chim đang lặp lại lời ông lão, thật ra là đang hót, ngôn ngữ của chim tôi không hiểu, nhưng từ ánh mắt ông lão tôi đoán đó là những lời thân thiện, tôi định sang suối tiếp tục cuộc hành trình  tìm lại những hình ảnh tuổi thơ của mình, nhưng núi rừng như sắp xảy điều gì: lũ chim bỗng ngưng hót, và rừng cây như trở nên im vắng , [chuyện gì/hay chỉ là cảm giác sai lệch của tôi] ông lão gác rừng nhìn con chim bằng hữu, nhìn tôi, ra vẻ như hiểu được chuyện gì sắp xảy ra, rồi lặng lẽ bước ra khỏi căn lán, đi về phía có tiếng thác đổ, ngôn từ đôi khi không phải để diễn đạt hiện thực, 

 

 

chỉ là ngôn từ của núi muốn thay đổi một chút cung bậc, một chút lặng lẽ của cây lá làm biến đổi một chút tâm tư của chim [rừng cũng là nơi đo đạc những biến động phù vân…] ngọn núi của tuổi thơ tôi như cứ trồi sụt theo phép phúng dụ của đất trời, bỏ đi hình ảnh biểu đạt, cái hình thức , ngoại diện, thực chất nó là toàn thể những tỉ lệ, những phân số, tỉ số, cuộc sắp xếp mầu nhiệm đã để lộ hình hài tự thuở con người còn mê say thứ triết học tự nhiên [một Pythagoras của nước Ý cổ đại, hay,  những  Anaxagoras, Anaximandros, Gorgias của nước Hy Lạp cổ đại] một cuộc hòa âm như không còn chỗ nào cho những ngoại lệ, trùng điệp những nhịp điệu, tiết điệu, ngữ điệu, một cuộc nói, có lời, và không có lời [dường có lúc có xu hướng độc thoại/ chưa ai nói được] lúc núi không nói gì tôi ngồi ở bờ con suối nhỏ, người đang ngự đâu đó, cái năng lực dẫn dắt tôi đi vào hang cùng ngõ hẻm của hoàn vũ, tôi nhìn người trong sức tưởng tượng vô biên, còn con cá dưới nước thì nhìn tôi, con cá dưới suối là có thật, còn cuộc đối thoại giữa cá và tôi là do tôi nghĩ được
bạn không biết núi đang đón nhận bạn trong cách thế dễ vỡ đó thôi
cá nói
tôi nói tôi chưa hiểu
khi núi không còn muốn cho bạn nói về mình nữa thì tự bạn là niềm câm lặng,

 

 

 

ngọn núi của tuổi thơ tôi như câu chuyện kể dở dang, chuyện gì cũng nói ra một chút, rồi để đấy, một chút rừng cây, một chút nắng, một chút mây, đôi khi cả buổi mai tôi ngồi ở hiên hè nhìn núi cố nặng óc nghĩ ngợi làm sao lại có được những thứ như thế, cuối cùng, sức tưởng tượng của tuổi thơ cũng hiểu được núi theo cách mới tinh khôi, bấy giờ, núi là nơi để cho rừng cây thở ra những đám mây màu xám lúc nào cũng lẩn quẩn trong thứ nắng ban mai nhẹ hơn cánh chuồn, núi trong mắt tuổi thơ tôi nó là những cuộc trở về trong mơ, lên núi, hay những cuộc trở về trong mơ, tôi cũng không biết làm sao tôi lại có thể đến được chốn ấy, bấy giờ, lại trở nên chốn quen thân, cố quận, lên núi, với tôi bấy giờ, là trở về cố quận [hay hoàn vũ chỉ là sản phẩm của tri thức con người] lần lên núi nào con chim khách cũng dẫn đường tôi, con chim khách đứng ở bờ giếng sau nhà trò chuyện với tôi vào những buổi sáng giờ trở nên kẻ quyết định sự thành bại của những chuyến đi của tôi, bạn cứ đường hoàng bước qua tất cả những thứ bạn muốn, con chim nói, nó là thứ thi ca được cường điệu lên từ những hiện thực thô sơ,

 

 

những chuyến đi trong tưởng tượng cứ thế diễn ra, có khi suông sẻ, có khi bị vướn mắc bỡi một sự việc bất thường nào đó, một con rắn lạ hay một con chim lạ chận đường hỏi tuổi tác, hay chỉ vì đám lá cây rừng rụng nhiều quá trên con đường vào núi khiến tôi buồn bã quay về, tôi lại thấy mình lên núi, lần này là một giấc mơ như thể bao quát hết thảy những kiến thức của tuổi thơ, những nhận thức tinh khôi, tân kỳ, có thể là niềm háo hức khiến trí óc tôi nới rộng ra cho đến tận một thứ bến bờ nào đó, ô mi, đây là đất trời của lũ chim muông, tôi nói với tôi khi đi lại trong rừng như thể đi lại trong khu vườn nhà mình, có gì đó như thể đang diễn ra một cuộc trở về, có thứ ca từ do suối hát, có thứ điển tích do chim kể, và có cả những cổ tích lạ lùng của mẹ [con cá khóc khi con ốc sên qua suối đổ mồ hôi, con cua bỏ quê hương đi lánh nạn khi có cuộc chiến giữa các loài tảo] tôi đang trở về với toàn bộ những ước mơ của tuổi thơ tôi, ước mơ mình là người lớn để nhìn thế giới cho rõ rơn, đó là toàn bộ cuộc dong ruổi của ngôn từ,

 

 

cứ thế, ngôn từ của núi làm thay đổi tâm trạng của tuổi thơ tôi, những chiều ngồi ở hiên hè nhìn những đám mây đen phủ lên rừng cây trên núi như thể mối hiểm nguy nào đó sắp xảy ra, bấy giờ, mưa có thể đổ xuống, núi ướt, cây lá ướt, chim ướt, cũng có thể núi sẽ ập đổ trong mưa bão  nếu tạo tác muốn, vậy mà núi vẫn cứ bình thản, ngôn từ của núi là sự an nhiên tự tại, bấy giờ, có vẻ như núi muốn nói với tôi, rằng, tất cả chỉ là một cuộc đánh đố, về sau, đọc sách, tôi hiểu đó là sự an nhiên của tạo vật, những xung động bề ngoài như mối tương tác hiểm nguy, nhưng tất cả những thứ ấy thuộc dòng triết học của tự nhiên [những thứ vốn là vậy] những xung động lại là mối hổ tương tất yếu trong tồn tại,

 

giã
tháng tư, 2022
tháng chín, 2022