Về bản chất của các sự vật-LUCRETIUS [Titus Lucretius Carus, La Mã, 99

DE RERUM NATURA/OF THE NATURE OF THINGS /VỀ BẢN CHẤT CỦA CÁC SỰ VẬT

THẾ GIỚI KHÔNG PHẢI LÀ VĨNH CỬU
[CUỐN V]

trích

Lại nữa, chẳng biết được gì
Làm thế nào đá cũng không thoát khỏi thời gian?–
Không biết cách làm sao những tòa tháp ngạo mạn ập đổ.
Và những tảng đá to vỡ vụn? Không biết cách làm sao những ngôi đền các vị thần
Và những ngẫu tượng hao mòn?—cũng không biết cách làm sao quả nhiên
Thánh lực dẫu sao cũng không có sức
để hoãn lại chuyện Kết Thúc Định Mệnh ở đó
Hoặc dẫn dắt làm lại những lề luật bất biến của ‘Tự Nhiên tái tạo’
Lại nữa, xem kìa chúng ta đâu phải những tượng đài
Của các bậc anh hùng, bây giờ trong đổ nát, cứ hỏi chúng ta
Đến lượt bọn họ cũng vậy, nếu chúng ta không tin
Bọn họ cũng già đi cùng năm tháng? Xem kìa chúng ta đâu phải
Mảnh huyền thạch nứt ra đang hủy hoại nhanh chóng
Rơi từ những ngọn núi lớn, bất lực
Tiếp tục và cam chịu sức mạnh phi thường ở đó
Của thời gian vô tận? – để cho bọn họ không bao giờ gục ngã
Một cách bất chợt nao lòng, nếu từ Quá Khứ vô tận
Bọn họ đã chiến thắng chống lại các thứ máy móc
Của cuộc tấn công thiên niên kỷ, với không đổ nát
.
Lại nữa, bây giờ hãy nhìn vào Điều Này, cái chung quanh, ở trên
Chứa toàn thể trái đất trong vòng tay của nó:
Nếu từ chính nó làm ra tất cả–
Như một vài người nói—và làm cho chúng nó trở thành chính chúng nó
Khi một lần bị hủy diệt, toàn bộ phải là
Cuộc khai sinh loài người và thân xác, cho điều mãi mãi
Từ chính nó ban cho [giveth=give=ban cho] những thứ khác
Sự trổi dậy và thức ăn, cũng như thế nhất thiết phải là
Làm cho ít đi, và rồi thì hồi phục khi làm cho
Mọi Thứ trở về với chính nó

THE WORLD IS NOT ETERNAL
[BOOK V]

excerpt

Again, perceivest not
How stones are also conquered by Time?—
Not how the lofty towers ruin down,
And boulders crumble?—Not how shrines of gods
And idols crack outworn?—Nor how indeed
The holy Influence hath yet no power
There to postpone the Terminals of Fate,
Or headway make ‘gainst Nature’s fixed decrees?
Again, behold we not the monuments
Of heroes, now in ruins, asking us,
In their turn likewise, if we don’t believe
They also age with eld? Behold we not
The rended basalt ruining amain
Down from the lofty mountains, powerless
To dure and dree the mighty forces there
Of finite time?—for they would never fall
Rended asudden, if from infinite Past
They had prevailed against all engin’ries
Of the assaulting aeons, with no crash.
.
Again, now look at This, which round, above,
Contains the whole earth in its one embrace:
If from itself it procreates all things—
As some men tell—and takes them to itself
When once destroyed, entirely must it be
Of mortal birth and body; for whate’er
From out itself giveth to other things
Increase and food, the same perforce must be
Minished, and then recruited when it takes
Things back into itself.

***

VÀI CHỨC NĂNG CỦA SỐNG
[CUỐN IV].

trích

Bây giờ, bằng cách thức gì [cho] giấc ngủ này
Chảy xuyên qua những con nước yên tĩnh của chúng tôi
Và giải phóng bộ ngực khỏi nỗi phiền muộn của tâm trí, tôi sẽ nói
Trong những câu thơ ngọt ngào nhiều hơn chúng có,
Ngay cả khi dấu ấn mong manh của con thiên nga cũng tốt hơn nhiều
So với tiếng kêu tan tác của lũ sếu
Giữa những đám mây nhẹ trôi trong cơn gió nam. Bạn có
Cho tôi đôi tai thính và tâm hồn minh mẫn
Rằng bạn không thể từ chối những sự vật thưộc về
Nơi tôi đang nói [đến], cũng không thể khởi hành
Với tâm trạng khinh khi những điều [vốn là]sự thật được nói ra
Chính bạn lâm vào lầm lỗi [là] không thể hiểu đươc
Giấc ngủ chủ yếu đến khi năng lực của tâm hồn
Giờ đã bị phân tán thành những khung khổ và một phần
Bị đẩy ra xa và rời ra, và một phần
Được lấp đầy và lắng sâu trong khung khổ–
Sau đó thì những phần lỏng lẻo của chúng ta rũ xuống
Không nghi ngờ gì [là] qua công việc của linh hồn
Ý nghĩa này tồn tại nơi chúng ta, và khi trong giấc ngủ
Ý nghĩa đó bị ngản trở, buộc chúng ta phải nghĩ ngợi
Nhưng không phải là hoàn toàn, nếu không, cái khung khổ sẽ nằm
Ướt sũng trong cái chết giá lạnh vĩnh cửu.
Sự thật, không có nơi nào một phần linh hồn lưu lại
Lẩn khuất giữa các phần, ngay cả khi lửa
Ngấm ngầm chôn vùi dưới những tro than, từ đó
Có thể cảm thấy rất rõ được thắp lại trong các phần
Như thể lửa có thể bùng lên lần nữa từ ngọn lửa vô hình?

SOME VITAL FUNCTIONS
[BOOK IV]

Excerpt

Now, by what modes this sleep
Pours through our members waters of repose
And frees the breast from cares of mind, I’ll tell
In verses sweeter than they many are;
Even as the swan’s slight note is better far
Than that dispersed clamour of the cranes
Among the southwind’s aery clouds. Do thou
Give me sharp ears and a sagacious mind,—
That thou mayst not deny the things to be
Whereof I’m speaking, nor depart away
With bosom scorning these the spoken truths,
Thyself at fault unable to perceive.
Sleep chiefly comes when energy of soul
Hath now been scattered through the frame, and part
Expelled abroad and gone away, and part
Crammed back and settling deep within the frame—
Whereafter then our loosened members droop.
For doubt is none that by the work of soul
Exist in us this sense, and when by slumber
That sense is thwarted, we are bound to think
The soul confounded and expelled abroad—
Yet not entirely, else the frame would lie
Drenched in the everlasting cold of death.
In sooth, where no one part of soul remained
Lurking among the members, even as fire
Lurks buried under many ashes, whence
Could sense amain rekindled be in members,
As flame can rise anew from unseen fire?

***

NỖI SỢ HÃI NGU NGỐC VỀ CÁI CHẾT
[CUỐN III]

Trích

Rồi thì cái chết đến với chúng ta
Chẳng là gì ít nhất cũng chẳng liên quan đến chúng ta,
Bỡi bản chất của tâm trí mãi mãi thuộc về trần thế
Và ngay cả trong những thời trước
Chúng ta hình như không chạm tới điều ác, khi mọi phía vây quanh
Để chiến đấu trở nên chủ nhân người Catharge,
Và thời đại, chấn động bỡi cuộc chiến náo động,
Trong những bến bờ thoáng đãn của vòm trời cong lượn
Giật mình và run rẩy, và cả nhân loại
Nghi ngờ về điều [các] đế chế sẽ sụp đổ
Bên đất và biển, như vậy khi chúng ta không còn nữa
Khi tiến đến sự tàn phá thân xác và linh hồn của chúng ta
Thông qua sự cấu thành trạng thái đơn độc
Quả tình [là] vô tích sự đối với chúng ta, rồi thì chúng ta không còn nữa,
Có thể tiến vào quá khứ, cái hư vô dịch chuyển cảm xúc của chúng ta rồi thì
Không, không phải nếu đất bị trộn lẫn với biển,
Và biển trộn lẫn với trời. Nhưng nếu thực sự cảm thấy
Bản chất của tâm trí và năng lực của linh hồn,
Sau sự chia xa của chúng khỏi thân xác này của chúng ta,
Tuy nhiên không có gì cho chúng ta những kẻ trong sự ràng buộc
Và cuộc hôn phối của linh hồn và đời sống thể xác,
Thông qua sự cấu thành trạng thái đơn độc
Và, ngay cả nếu thời gian tụ lại sau cái chết
Vấn đề khung khổ của chúng ta và thiết đặt tất cả
Một lần nữa ở nơi chốn như bây giờ, và nếu một lần nữa
Ánh sáng cuộc đời sẽ ban cho chúng ta, Ô chưa
Tiến trình đó cũng sẽ không liên quan với chúng ta chút nào
Khi một lần nữa sự tự nối kết của cảm xúc chúng ta
Bị vỡ vụn riêng biệt. Và bây giờ và ở đây,
Thấy đầy đủ một chút chúng ta [liền] bận rộn với chính chúng ta
Chúng ta trước đây, cũng không, liên quan đến chúng,
Đau nỗi đau nhức nhối. Để bạn sẽ đắm nhìn
Ngược về hết thảy thời gian của hôm qua
Cái vô bờ bến, [bạn] nghĩ sao về sự phức hợp
Cuộc chuyển dịch của vật chất là, rồi bạn có thể thoái mái
Tin điều này nữa: luôn là những hạt giống tốt
(Từ cái chúng ta là ngày-nay) của cái cũ được thiết lập
Trong cùng trình tự như chúng có ngày-nay–
Tuy nhiên điều này chúng ta không thể bằng nhận thức nhớ lại
Qua tâm trí hồi tưởng. Vì đã có
Một khoảng dừng xen kẽ của cuộc sống, và rộng hơn
Mọi chuyển động đã rải ra [lang thang] mọi nơi
Từ chỗ cảm quan của chúng ta. Vì nếu sự khốn khổ và đau đớn
Ngẫu nhiên ở về phía trước thì với con người
Tai ương có thể xảy ra chính anh ta phải ở đó
Cùng lúc đó. Nhưng cái chết ngăn cản điều này
Cuộc sống cấm kỵ với anh ta ở trên đó có thể chồng chất
Như điều khó chịu và lo lắng, và cho phép hiểu:
Không có gì để chúng ta sợ hãi cái chết,
Không có bất hạnh nào với kẻ chẳng còn gì nữa,
Cùng một thứ di sản nếu chưa bao giờ được sinh ra trước đó,
Khi cái chết bất tử [thì sẽ] có cuộc sống không bất tử

FOLLY OF THE FEAR OF DEATH
[BOOK III]

Excerpt

Therefore death to us
Is nothing, nor concerns us in the least,
Since nature of mind is mortal evermore.
And just as in the ages gone before
We felt no touch of ill, when all sides round
To battle came the Carthaginian host,
And the times, shaken by tumultuous war,
Under the aery coasts of arching heaven
Shuddered and trembled, and all humankind
Doubted to which the empery should fall
By land and sea, thus when we are no more,
When comes that sundering of our body and soul
Through which we’re fashioned to a single state,
Verily naught to us, us then no more,
Can come to pass, naught move our senses then—
No, not if earth confounded were with sea,
And sea with heaven. But if indeed do feel
The nature of mind and energy of soul,
After their severance from this body of ours,
Yet nothing ’tis to us who in the bonds
And wedlock of the soul and body live,
Through which we’re fashioned to a single state.
And, even if time collected after death
The matter of our frames and set it all
Again in place as now, and if again
To us the light of life were given, O yet
That process too would not concern us aught,
When once the self-succession of our sense
Has been asunder broken. And now and here,
Little enough we’re busied with the selves
We were aforetime, nor, concerning them,
Suffer a sore distress. For shouldst thou gaze
Backwards across all yesterdays of time
The immeasurable, thinking how manifold
The motions of matter are, then couldst thou well
Credit this too: often these very seeds
(From which we are to-day) of old were set
In the same order as they are to-day—
Yet this we can’t to consciousness recall
Through the remembering mind. For there hath been
An interposed pause of life, and wide
Have all the motions wandered everywhere
From these our senses. For if woe and ail
Perchance are toward, then the man to whom
The bane can happen must himself be there
At that same time. But death precludeth this,
Forbidding life to him on whom might crowd
Such irk and care; and granted ’tis to know:
Nothing for us there is to dread in death,
No wretchedness for him who is no more,
The same estate as if ne’er born before,
When death immortal hath ta’en the mortal life.

KHOẢNG TRỐNG
[CUỐN I]

Nhưng sáng tạo không phải là nhồi nhét cũng không phải hạn chế
Về qua thân xác: những thứ rổng không –
Điều đã biết sẽ trình bày cùng các bạn nhiều lần
Cũng sẽ chẳng đưa bạn lang thang vào chốn hoài nghi,
Mãi [đi] tìm kiếm trong tất cả,
Và mất lòng tin trong tuyên bố này của tôi
Có một nơi chốn mơ hồ: một khoảng trống và một gian phòng
Có phải vậy không, mọi thứ tuyệt nhiên có thể dịch chuyển,
Bỡi thuộc tính thân xác hạn chế và ngản trở
Sẽ tác động lên tất cả và cũng vậy với [các] thời gian
Vì thế cái hư vô có thể luôn đẩy về phía trước và tiếp diễn
Bỡi ở một cách khác hư vô sẽ sinh ra một nơi khởi đầu
Nhưng giờ đây xuyên qua những đại dương, những đất đai, và bầu trời cao rộng
Bằng một vài nguyên do và trong một vài trạng thái,
Trước mắt chúng ta đánh dấu có bao nhiêu có thể dịch chuyển,
Ở nơi, không tìm thấy khoảng trống, sẽ thất bại [và] bị tước đi
Sự náo động và chuyển động, không, rồi thì sẽ có
Tuy ệt không sinh ra tất cả, bỡi vấn đề, rồi thì,
Sở hữu chắc chắn cái còn lại, các phần của nó chồng chất lên nhau
Rồi cũng thế, tuy nhiên các vật thể rắn hình như,
Chúng chưa phải hình thái vật chất lẫn với khoảng trống:
Trong đá và hang động nước ẩm ướt rỉ ra,
Và những giọt nước nhỏ và sáng nổi lên như những giọt nước mắt sang trọng,
Và thức ăn tìm đường đi qua mọi hình thái của sống,
Cây cối tăng thêm và mang lại những mùa quả
Bỡi toàn thể thức ăn của chúng là được rót vào,
Ngay từ những bộ rễ sâu nhất, xuyên qua những thân và những cành,
Và những âm thanh vượt qua những bức tường chắc và bay bổng
Dội qua ngôi nhà các cửa ngõ đều đóng kín,
Sương giá đông cứng ngấm vào xương cốt chúng ta
Mà …nhưng vì các khoảng trống cho cơ thể đi qua
’Điều này rõ ràng có thể xảy ra tuyệt nhiên trong tất cả
Lại nữa, tại sao chúng ta nhìn thấy giữa các sự vật một vài thứ
Trọng lượng nặng hơn, nhưng kích cỡ không lớn hơn?
Thật vậy, nếu trong một quả bóng bằng len có
Cơ thể nhiều như một khối chì,
Cả hai có thể cân giống nhau, bỡi cơ thể có xu hướng
Tải mọi vật xuống dưới, trong khi khoảng trống giữ nguyên,
Bỡi bản chất [các sự vật] trái ngược nhau, không thể lường được
Do vậy, một sự vật chỉ lớn nhưng [lại] nhẹ hơn
Tuyên bố không có gì nghi ngờ nữa của khoảng trống
Ngay cả khi vật chất nặng hơn cho thấy
Và có bao nhiêu quãng trống rất nhỏ bên trong
Điều chúng ta đang tìm kiếm với cuộc truy lùng khôn ngoan
Tồn tại, chẳng có gì nghi ngờ, hòa lẫn cùng mọi thứ–
Khoảng trống, quãng không vô hình của vũ trụ

THE VOID
[BOOK I]

But yet creation’s neither crammed nor blocked
About by body: there’s in things a void—
Which to have known will serve thee many a turn,
Nor will not leave thee wandering in doubt,
Forever searching in the sum of all,
And losing faith in these pronouncements mine.
There’s place intangible, a void and room.
For were it not, things could in nowise move;
Since body’s property to block and check
Would work on all and at an times the same.
Thus naught could evermore push forth and go,
Since naught elsewhere would yield a starting place.
But now through oceans, lands, and heights of heaven,
By divers causes and in divers modes,
Before our eyes we mark how much may move,
Which, finding not a void, would fail deprived
Of stir and motion; nay, would then have been
Nowise begot at all, since matter, then,
Had staid at rest, its parts together crammed.
Then too, however solid objects seem,
They yet are formed of matter mixed with void:
In rocks and caves the watery moisture seeps,
And beady drops stand out like plenteous tears;
And food finds way through every frame that lives;
The trees increase and yield the season’s fruit
Because their food throughout the whole is poured,
Even from the deepest roots, through trunks and boughs;
And voices pass the solid walls and fly
Reverberant through shut doorways of a house;
And stiffening frost seeps inward to our bones.
Which but for voids for bodies to go through
‘Tis clear could happen in nowise at all.
Again, why see we among objects some
Of heavier weight, but of no bulkier size?
Indeed, if in a ball of wool there be
As much of body as in lump of lead,
The two should weigh alike, since body tends
To load things downward, while the void abides,
By contrary nature, the imponderable.
Therefore, an object just as large but lighter
Declares infallibly its more of void;
Even as the heavier more of matter shows,
And how much less of vacant room inside.
That which we’re seeking with sagacious quest
Exists, infallibly, commixed with things—
The void, the invisible inane.

NHỮNG THẾ GIỚI VÔ CÙNG
[CUỐN II ]

trích

.
‘‘Vì sao, ở đây ngay cả trong những vần thơ rất thơ này của chúng ta/Rất quan trọng với những gì và trong những gì chúng đặt ra/Mỗi một phần tử là một biến hình: cùng một cách biểu lộ’’/ ‘‘Why, even in these our very verses here/It matters much with what and in what order/Each element is set: the same denote’’
LUCRETIUS

.
.

Một lần nữa, tất cả chúng ta đến từ một mùa xuân mang hạt mầm thiên thể,
Với tất cả là cùng một người cha, từ nơi [là] đất,
Người mẹ nuôi dưỡng, khi mẹ làm ra những giọt
Ấm lỏng, thai nghén những ấp ủ của mẹ–
Những hạt sáng, và những bụi cây và những cây phấn chấn,
Và cưu mang loài người và loài hoang dã
Hết thảy những thế hệ, trong khi mẹ [trái đất] mang lại
Những thức ăn, ở đó tất cả cung cấp cho những khung khổ và những hình hài đầu tiên của chúng
Những đời sống phi thường và chủng loại của chúng sinh sôi nảy nở ,
Vì vậy mẹ được gọi tên là mẹ [được sở hữu tên gọi là mẹ]
Bỡi sa mạc già cũ. Những gì trước đó là từ đất [mà ra],
Cũng cùng trong đất lắng lại, và những gì được gửi đi
Từ những bờ cõi khí trời nhẹ bổng [ether], rằng, đang quay về cội nguồn,
Vòm trời thâu tóm. Như vậy cũng không tạo ra cái chết
Cho đến giờ hãy bỏ đi những thứ mà mẹ [trái đất] hủy bỏ
Những vật thể vật chất, nhưng mẹ [trái đất] làm tiêu tan
Sự kết hợp của chúng, và sự nối lại của chúng
Mỗi phần tử [kết] với những phần tử khác, và diễn ra
Rằng mọi vật biến đổi hình thề và thay đổi màu sắc của chúng
Và gây ra cảm giác và sự trung thực phủ lên chúng
Và như vậy có thể biết nó ảnh hưởng thế nào [ảnh hưởng gì] với những người khác
Và trong cấu trúc nào những mầm mống nguyên thủy
Được kết hợp nhau, và chuyển động nào chúng
Cho và nhận giữa chính chúng, cũng không cần nghĩ
Rằng chừng mực nào đó chúng ta nhìn thấy trôi nổi đây đó
Trên đỉnh cao của các sự vật, và bây giờ [là] sinh ra
Và ngay lập tức bây giờ [là] sự hủy hoại, vốn thuộc về cái còn lại
Lắng sâu trong những tế vi vĩnh cửu của thế giới

INFINITE WORLDS
[BOOK II]

Once more, we all from seed celestial spring,
To all is that same father, from whom earth,
The fostering mother, as she takes the drops
Of liquid moisture, pregnant bears her broods—
The shining grains, and gladsome shrubs and trees,
And bears the human race and of the wild
The generations all, the while she yields
The foods wherewith all feed their frames and lead
The genial life and propagate their kind;
Wherefore she owneth that maternal name,
By old desert. What was before from earth,
The same in earth sinks back, and what was sent
From shores of ether, that, returning home,
The vaults of sky receive. Nor thus doth death
So far annihilate things that she destroys
The bodies of matter; but she dissipates
Their combinations, and conjoins anew
One element with others; and contrives
That all things vary forms and change their colours
And get sensations and straight give them o’er.
And thus may’st know it matters with what others
And in what structure the primordial germs
Are held together, and what motions they
Among themselves do give and get; nor think
That aught we see hither and thither afloat
Upon the crest of things, and now a birth
And straightway now a ruin, inheres at rest
Deep in the eternal atoms of the world.