Bàn về trời - NGUYỄN THANH HIỆN TÁC PHẨM

Trời thuộc giống đực. Bỡi trong dân gian ta chẳng nghe nói bà trời. Mà chỉ nghe gọi ông trời. Chữ thiên (trời )trong Hán ngữ gồm chữ nhân và hai cái gạch ngang, một ở đỉnh đầu và một ở ngang cổ chữ nhân . Hán tự là loại chữ tượng hình . Nên từ hình tượng ấy ta có thể nghĩ trời ở trên đầu con người. Cũng từ đó mà suy, trời là giống rất khoẻ . Không khoẻ làm sao đè đầu cỡi cổ con người. Chắc ở đây không muốn nói rõ ra trời là giống đực. Còn trong từ điển Pháp ngữ, thì sau từ dieu ( trời ) được ghi rõ là danh từ chỉ giống đực (nom masculin ) Nhưng thôi. Trời thuộc giống đực hay cái xin giành cho các nhà “thiên chủng học”. Ở đây chỉ bàn về sự cư xử của trời trong nội bộ trên trời, và với nhân gian. Nhưng trước khi bàn việc này, tưởng cũng nên bàn đến hình dung diện mạo và tính nết của trời .

Truyện Kiều có ba nghìn hai trăm năm mươi bốn câu, thì trong đó Nguyễn Du nhắc đến trời tới tám mươi lăm lần. Sở Khanh đến lầu Ngưng Bích để dụ Kiều đi trốn. Thấy Kiều là kẻ sắc nước hương trời, giá đành trong nguyệt trên mây, mà bị vùi dập thế, thì kêu lên tức gan riêng giận trời già, lòng này ai tỏ cho ta hỡi lòng ? Sau dó thì Sở quất ngựa truy phong. Biết mình bị lừa, Kiều cảm thấy hãi hùng cho số kiếp : hoá nhi thật có nỡ lòng, làm chi giày tía vò hồng lắm nao. Họ Sở tức giận ông trời già. Còn Kiều thở than với ông trời trẻ. Vậy thì trời có bao nhiêu tuổi hở cụ Nguyễn Du? Việc này chắc phải nhờ đến các nhà “trời học ” đo độ phóng xạ các bôn để định tuổi của trời. Nhưng cái khó bấy lâu nay là chỉ nghe trời già, chứ có nghe trời chết đâu. Chưa chết, tức chưa hóa thạch, thì làm sao các nhà “trời học ” đo độ phóng xạ các bôn. Cũng bỡi vì ở quá xa trời, nên khó biết một cách đích xác hình dung diện mạo của trời. Ví như trời có mũi không, thì cũng chưa nghe nói. Tất nhiên là trời có chân. Bỡi ta thường bảo “góc bể chân trời “. Những khi xảy việc bất hạnh, khổ đau thì than” trời cao có thấu “. Như thế là trời có tai. Còn gặp cảnh trái ngang,uất ức, lại kêu “trời không có mắt ư ?” Như thế là thừa nhận trời có mắt rồi. Và có phải khi nói ” lưới trời lồng lộng” là để nói lúc trời đưa tay tóm bắt những đứa tội ác ở trần gian? Dẫu chưa biết đích xác trời bao nhiêu tuổi. Song, cũng đã biết trời đã tồn tại rất lâu. Có điều sống lâu thế mà vẫn chưa nghe ai nói về chuyện ăn ngủ của trời. Chẳng nghe ai nói đến miệng trời. Vậy trời không ăn uống sao? Không ăn uống thì làm sao to rộng thế ?

Nguyễn Du bảo ” đã mang lấy nghiệp vào thân, thì đừng trách lẫn trời gần trời xa “. Có lẽ cụ Tố Như muốn nói, đã làm kiếp con người thì trời có cư xử thế nào cũng phải chấp nhận. Nhưng trước hết xin hỏi, trời có đem lại điều tốt lành cho con người hay không ? Khi thực hiện kế hoạch kế hoạch hoá gia đình, thì có nhiều người bảo : trời sinh voi sinh cỏ, việc gì. Tức có ý cho rằng , trời đã cho con cái thì cũng cho cái ăn . Bỡi vậy, ở trong Nam Bộ, chị em mới đùa bảo nhau đẻ cho sạch ruột .Người còn thì của hãy còn , tìm nơi xứng đáng làm con cái nhà , làm chi tội báo oan gia , thiệt mình mà hại đến ta hay gì ? Nghe Tú Bà phân giải, Kiều thấy cũng có lý. Túc nhân âu cũng có trời ở trong . Kiều tin là trả xong món nợ kiếp trước thì ông trời bao dung sẽ cho mình thong dong ở kiếp này, việc chi phải quyên sinh , để cho thêm một nợ chồng kiếp sau .

Khổng Tử đến nước Tống.Thầy trò tập lễ dưới một gốc cây to. Quan Tư Mã nước ấy là Hoàn Khôi muốn giết Khổng Tử, chặt cây ấy đi . Các đệ tử nói phải đi nhanh thôi. Khổng Tử bảo trời sinh đức ở ta, Hoàn Khôi làm gì được ta.

Chẳng những cho cái đức, mà còn cho cả vẻ đẹp văn chương. Trong thư của Nguyễn Văn Siêu gửi Quảng Đông Du Tử Liêu Luân Anh có đoạn: ” Bọn người đi tìm cái hay ở thơ văn , khi tới rồi cũng chỉ như vậy, mà thơ văn chưa hẳn là ha . Còn bọn người không đi tìm cái hay ở thơ văn, khi đã tới thì không thể lường đượ , mà thơ văn chưa hẳn là không hay. Ta hãy đem việc này so sánh với việc trồng cây. Một bên, thì mở rộng cho cây hàng trăm mẫu ruộng, tưới cho cây bằng nước sông Giang sông Hoà , mong cho thân cây cao hàng trăm trượng, sương gió tôi luyện cho cành của nó, móc mưa dầm cho gốc của nó, cành to gốc lớn, mặc ý vươn ra bốn mặt. Cho nên nó xanh tươi màu mỡ biết bao. Rõ là một áng văn chương của tạo hóa”

Cho cũng nhiều, nhưng làm hại cũng lắm. Khổng Tử đi đến mòn gót lỏng gối, nhưng chẳng nước nào dùng đạo của ông. Học trò kẻ thì cho đạo của phu tử chưa nhân, chưa trí, kẻ thì bảo đạo của phu tử quá lớn, nên thiên hạ không dung nạp được, phải hạ thấp một chút. Chỉ có Nhan Hồi nói người ta không dung nạp thì có hại gì, người ta không dung nạp, nhưng sau này người ta sẽ thấy phu tử là người quân tử. Khổng Tử hớn hở, bảo, đúng lắm, hỡi con người họ Nhan, nếu nhà ngươi lắm của cải, thì ta sẽ làm người giữ của cải cho nhà ngươi. Năm thứ mười bốn, đời Lỗ Ai Công, Nhan Hồi chết. Khổng Tử nói trời giết ta.

Nhưng chuyện Nhan Uyên chết chưa đau xót bằng chuyện sống của người cung nữ của Nguyễn Gia Thiều. Ngày Hán Vũ Đế còn nhỏ, bà Trưởng nữ công chúa muốn gả con gái là A Kiều, hỏi thử Vũ Đế,Vũ Đế đáp, nếu lấy được A Kiều thì sẽ đúc nhà vàng (kim ốc ) cho nàng ở. Trời đã đưa người cung nữ tài sắc ghê gớm của Ôn Như Hầu vào thứ nhà vàng ấy. Để liền sau đó gương loan bẻ nửa, dải đồng xé đôi. Cho lấy chồng vua, nhưng suốt bao năm vẫn gối chiếc, phòng không, vẫn mảnh vũ y lạnh ngắt như đồng.. Đây là thứ tiêu khiển của trời . Bắt người ta chết đuối trên cạn chơi. Buộc người vào kim ốc mà chơi.

Tiếng là hoá công, quyền lực thế, nhưng lại rất nhỏ nhen. Thấy kẻ có tài thì ganh ghét, đố kỵ. Bỡi vậy Kiều mới có cảnh mười lăm năm luân lạc, ông Nguyễn Trãi phải chịu nạn tru di tam tộc. Có cho đấy. Nhưng vì bản chất hẹp hòi, nên bao giờ đã cho cái này, thì không cho cái khác. Thấu hiểu điều này, cụ Tố Như đã kêu lên, lạ gì bỉ sắc tư phong.

Ở nơi thiên giới làm sao lại không nghe Phật nói đời là bể khổ . Nhưng mặc trần gian ngụp lặn, tang thương. Lò bát quái của Thái Thượng Lão Quân vẫn tiếp tục nấu linh đơn cho trời uống. Cũng chỉ một lần ấy thôi. Đấy là lần ông Tôn Ngộ Không lên thấu thiên cung đổ rượu bàn đào, đập lò bát quái. Còn ở trần gian, cha mẹ giận con có mắng mày định làm ông trời hả. Rồi quyết đánh trời một trận cho hả giận. Nhưng thật ra thì chỉ đánh con mình. Đấy là chuyện con của người. Còn chuyện con của trời là chuyện khác. Trời đã sinh ra một đám con lúc nhúc, trai có, gái có, mặt đen có, mặt xám có, nói đủ thứ giọng, thích đủ thứ trên đời, đứa nào cũng bạc ác, giả dối, hèn hạ, xuống làm vua làm chúa khắp trần gian, gây bao nỗi thống khổ cho con người.

1998-2016