Cuộc đời bác tôi là cả một hiện thực luôn ám ảnh tôi. Có quá nhiều những cách thế sống. Nhưng cách sống của bác tôi đã để lại cho tôi những ấn tượng vừa mang tính thi ca vừa vô cùng bí hiểm.
…Quá khứ là bao gòm cả bầu trời và mặt đất bao gòm cả những núi non sông hồ bao gòm cả những nắng mưa bão táp bao gòm cả những con người đã sống và những con người đã chết… Nhưng tại làm sao con người lại không thể diễn đạt một cách đầy đủ và chân thật về quá khứ nhỉ?
[ sách ngôn ký của bác tôi]
Bác tôi đọc nhiều. Đi nhiều. Vừa đi vừa viết ngôn ký. Rồi tới tuổi năm mươi lăm bỗng quay về làng, lập am thần, nhưng chẳng phải để thờ thần. Những phút giây sống của ông bác vẫn sống cuộc đời đơn độc là những cuộc trò chuyện và tranh luận cùng các vị thần. Trò chuyện và tranh luận là để làm lộ ra những ý nghĩ mới mẻ về thế giới.
…Mùa thu ta gặp những người cày ruộng của làng đã chết những trăm năm trước. Bây giờ thì các người đã ở bên ngoài những qui luật của nhận thức. Không còn có những cảm thức về mưa nắng. Không còn có những cảm thức về hy vọng, về hạnh phúc và khổ đau. Những người đang sống nói các người đã rơi vào cõi chết tăm tối. Nhưng sự thực, từ khi rời khỏi cuộc sống thì các người đã ra khỏi biên cương của ánh sáng và bóng tối. Ta nói. Những người cày ruộng ở làng ta đã chết những trăm năm trước mỉm cười, nhìn ta, vẻ hồ nghi.
[sách ngôn ký của bác tôi]
Trong nhận thức của tuổi thơ tôi là cả một sự hồ nghi về sự hiện hữu của ông bác tôi. Từ khi trở về làng lập am thần ngay cạnh nhà cha mẹ tôi,trừ những thời giờ cho việc ăn uống tắm rửa bên nhà cha mẹ tôi, hầu như cả ngày đêm bác tôi giam mình trong căn nhà rộng thênh thang nhưng có vẻ không còn đủ chỗ cho đám tượng bằng thạch cao có bằng gỗ có bằng xi măng có, những vị phật sống, những vị bồ tát, những vị thần mặt đen mặt đỏ, mỗi lần lén ghé mắt dòm thử tôi lập tức rơi vào cảm giác sợ hãi, một thứ sợ hãi thật khó diễn đạt. Một người cả ngày lẫn đêm sống với hình bóng các vị thần và các vị phật, thỉnh thoảng lại nghe hét lên những lời kỳ lạ trong căn nhà kỳ lạ ấy, thì có còn là bác tôi nữa hay không?
…Mùa đông. Nằm nghe mưa rơi. Những bước chân mơ hồ của tạo tác. Ta lần dò về phía quá khứ nghìn năm. Này, ta nói cho các ông biết, sử chép các ông là những vì vua tàn bạo bỡi triều đại của các ông đã tồn tại trên máu và nước mắt của đám dân chúng lầm than. Những ông vua cũ nhìn ta với ánh mắt mơ hồ, nếu không nói là có vẻ vô cùng thản nhiên. Ừ, thì ta biết thời gian có thể làm cho những sai lầm không còn là sai lầm, nếu không nói là có thể trở nên chân lý. Một kẻ sát nhân, ta biết đấy là một kẻ sát nhân bỡi rất nhiều những vệt máu còn khô đọng trên áo anh ta, kẻ ấy cứ theo hỏi ta bây giờ là thưộc về thời nào, bây giờ là anh ta thuộc về loài giống nào, là đang nói thứ tiếng nói nào… Ừ, thì ta biết thời gian đã làm cho người ta quên mất mình là ai, nếu không nói là quên mất tất cả.
[sách ngôn ký của bác tôi]
Tôi đọc sách ngôn ký của bác tôi thấy ông luôn đắm mình trong những cảm thức siêu việt: Trò chuyện với quá khứ và bước đi trong thời gian theo cách của các vị thần. Ông có vẻ như không còn muốn chấp nhận thứ quan niệm thông thường về thời gian: quá khứ là cái đã qua, và tương lai là cái chưa đến. Có vẻ như bác tôi muốn đặt chân lên miền đất vốn mãi mãi là mịt mờ trong cảm thức con người, ông muốn đặt chân lên đấy, và bình thản bước đi như thể là chốn quê hương thân thuộc của mình, thỉnh thoảng dừng chân trò chuyện cùng ai đấy, tâm sự mấy lời, rồi lại bước đi, không có năm tháng, không có ngày đêm, không có xa gần, có vẻ như ông muốn qua lại giữa những tầng lớp, giữa những nhịp độ, qua lại giữa những miền, những cảnh, thường gọi là không gian, thời gian, này tôi nói cho anh biết là tôi đã sống ở đây tự nghìn năm trước đấy, dường như ông đã nói với ai đó, ở một nơi chốn nào đó, trong cuộc hành trình vô định của ông. Không biết ông có thực sự trò chuyện được với quá khứ chưa? Và có thực sự trải nghiệm những điều ông nói? Nhưng quả tình sách ngôn ký của bác tôi luôn đánh động những nghĩ ngợi về thế giới trong tôi.
…Nhưng tại làm sao con người lại không có những năng lực của các vị thần nhỉ? Biết ta cứ băn khoăn mãi về sự hạn chế trong nhận thức của loài giống con người, các bạn hữu của ta, các vị bồ tát và các vị thần, nhìn ta mỉm cười.
[ sách ngôn ký của bác tôi]
Đấy là một ngày mùa đông. Mưa như trút nước. Bác tôi mặc quần áo lụa trắng mang dép da đội nón lá lao ra ngoài mưa. Ta đã có cách sang sông rồi, ta đã có cách… Vừa chạy trong mưa, ông vừa la thật to. Cha con tôi đuổi theo ông. Nhưng không còn kịp nữa. Từ xa, tôi trông thấy bác tôi ngửa nón, thả xuống sông, rồi ngồi lên nón. Nhưng chỉ thoắt cái con nước lũ đã nhận chìm bác tôi.
Cha tôi mất. Tôi phải thay cha tôi chăm nom am thần của bác tôi. Mỗi lần mở cửa am để lau dọn bụi bặm, tôi nhìn thấy các vị bồ tát và các vị thần mặt đen mặt đỏ như đang nhìn tôi mỉm cười. Còn tôi thì nhìn thấy bác tôi, hình ảnh một người đang lao vào cuộc đuổi bắt ảo ảnh.
Giã, 17 PM 10/9/2015
