Sinh thời cha mẹ tôi rất mê tuồng . Đêm xuống là ông mắc võng ở hiên hè, bà nhắc chõng ra sân , cứ nằm mà hát. Ngoài tuồng ra , mẹ tôi còn thuộc nhiều truyện thơ nôm thế kỷ 19. Trước khi cắp sách đến trường , tôi được mẹ dạy xong phần đánh vần và chính tả . Đánh vần bằng thơ Lục Vân Tiên , thơ Kiển Tiên Chàng Nhái. Còn chuyện chính tả là đầu dây mối nhợ của truyện nhỏ này .
Cách đây không lâu, khi sắp xếp lại tủ sách cũ, tôi vô tình tìm thấy những bài tập chính tả của mình ngày ấy được cuốn chung trong số vở tuồng do cha tôi chép. Đọc lại những bài tập viết ấy mới hay đây là câu chuyện tình khá lý thú, có liên quan đến đất đai sông núi quê tôi . Mẹ tôi đã ngắt truyện ra từng đoạn để đọc cho tôi chép . Nhiều đoạn có cả lời răn bảo tôi , hoặc lời bình truyện của mẹ tôi, mà hồi ấy tôi cứ chép hết vào , vì đâu biết đâu là chính truyện, đâu là lời của mẹ . Cốt yếu , mẹ tôi đọc cho tôi tập chép , nên chẳng có việc xem xét lại. Lúc bấy giờ tôi chép sai sót quá nhiều . Vừa qua phải tốn nhiều thời gian suy đoán để bổ sung vào những chỗ thiếu ấy . Chuyện không có đầu đề . Xin tạm đặt là “ NHỮNG BÀI TẬP VIẾT CỦA TÔI “ . Và lời mẹ tôi thì đưa vào ngoặc, để chuyện đọc được liên tục .
1.
Phía tây núi Nung là phía mặt trời lặn . Là rừng Mua Thượng . Đất đen lại cằn. Vợ chồng ông Rua phải dùng cây chọc lỗ để trỉa lúa .
Cơm ăn không đủ , con Ngần khóc suốt .Thằng Nĩnh anh nó dỗ không nín. Dì Xìng, dì nó, dỗ không nín . Bà Rua dỗ cũng không nín.
Lũ chim Via, chim Liu trên núi Nung nghe tiếng khóc, bay xuống thử . Mới hay đất rừng Mua Thượng không cho con người đủ cơm ăn. Liền bay đến suối Thậm Thờ hút nước về nhả ướt rẫy ông Rua . Rồi đi nhặt thóc đổ ở những đồng khác đem về trỉa ở đất Rừng Mua thượng. Lúa Rừng Mua Thượng là lúa đen – Cả vỏ lẫn hạt đều đen.
Đủ cơm ăn, lại được lũ chim ru hát , con Ngần lớn như thổi .
Thằng Nĩnh cứ khen nó có đôi mắt sáng như chim Via , với giọng nói hay như chim Liu . Còn dì Xìng thì bảo lớn lên nó có chồng sang. Con Ngần chẳng hiểu chồng sang là sao , đi hỏi cha .
Ông Rua rất vui , vì đã đủ cơm ăn lại có lũ con xinh đẹp .
Thấy làm lúa đen được, dân quanh vùng lần lượt kéo tới Rừng Mua Thượng . Rồi tôn ông Rua làm chủ làng Dầm .
( Con đừng hỏi . Vì mẹ chỉ nghe bà ngoại con kể phía Tây núi Nung ngày xưa có làng Dầm ) .
Tới mùa gặt, dân làng Dầm lại trích nửa lúa để đãi chim.
Nhưng chim đâu ăn thóc.
Lúa đãi chim cứ để trên đồng, lớp này chồng lên lớp kia.
Cám động lòng người, lũ chim kéo hết xuống đồng, hái lúa giúp .
Từ đó dân làng Dầm không còn lo việc trồng trỉa với thu gặt. Một năm làm mười năm ăn không hết.
2.
Ông Rua nói :
Đất ở phải có thần. Làm người phải có đạo.
Lập tức, dân làng Dầm kéo hết lên núi Nung, chặt cây về cất đình .
Ông Rua bảo phải chọn cây lớn nhất mà chặt. Cây lớn nhất trên núi Nung là cây Bưa, có ngàn năm tuổi. Tàng lá Bưa rợp hết núi Nung. Thân của Bưa trăm người ôm không xuể . Còn rễ Bưa ăn sâu tới hơn ngàn trượng . Phải mất mười tám năm mới chặt xong cây Bưa .
Ông Rua nói
– Làng Dầm ta thờ thần Núi Đen . Từ đây đến đó xa mấy đời người. Nhưng ai không tội lỗi sẽ được về nơi đó .
Lập tức , dân làng Dầm xây đình Dầm theo đúng ý của ông .
Có cả thảy một trăm cây cột. Một trăm cửa ra vào.
Ông Rua hỏi :
– Có phải cột là chân tay của thần ? Cửa ra vào là mắt thần ?
Cả làng đáp :
– Phải .
Có cả thảy một ngàn chiếc trống. Mươi ngàn cái chày. Trống là gốc Bưa đẽo ra. Chày là cành Bưa cắt ra.
Ông Rua hỏi :
– Có phải tiếng trống là tiếng của thần ? Mười ngàn chày là để mười ngàn
dân làng Dầm kêu cứu thần ?
Cả làng đều đáp :
– Phải .
Mười ngàn dân là tính lúc kéo đi chặt Bưa . Còn lúc đó thì nhiều nhà đã thêm con đỏ.
3.
Phía đông núi Nung là phía mặt trời mọc . Là Rừng Mua Hạ. Đất trắng, lại cằn . Chỉ trồng được sắn.
Nghe tiếng kêu vang núi vang rừng , ông Hốt dừng cày , hỏi :
– Nó là con gì ?
Bà Hốt ngơ ngác. Đuồng cũng ngơ ngác. Chỉ có Noan là hơi hiểu. Anh cất sáo lá, đi mất nửa ngày, về, nói :
– Trống đình Dầm . Với lại làm bằng gỗ Bưa .
Ông Hốt đâu biết gỗ Bưa. Cũng chẳng để tâm chi tiếng trống. Cả ba lại tiếp tục cày .
Chỉ có Noan là hơi khác.Anh thơ thẩn trong Rừng Mua Hạ suốt mấy ngày.
Ông Hốt hỏi :
– Sao con không thổi sáo ?
Bà Hốt cũng hỏi :
– Không còn là Noan của mẹ sao ?
Noan không đáp. Bỡi trong đầu anh cứ thấy mắt chim Via với tiếng hót chim Liu .
4.
Ông Hốt không còn kéo cày nổi. Bà Hốt cũng không còn kéo nổi. Cả Đuồng cũng kéo không nổi. Đuồng không đau trong lòng như ông bà Hốt. Nhưng hai người ấy đã cưu mang Đuồng . Đã cho Đuồng ăn cơm mặc áo để sống được ở Rừng Mua Hạ. Giờ ông bà Hốt buồn đau, không kéo cày nổi , tất, Đuồng cũng buồn đau không thể kéo cày .
– Nó đi đâu ?
Ông Hốt quát hỏi, nước mắt mờ hai con mắt.
Bà Hốt cũng khóc.
Noan đi làng Dầm gặp ai, chỉ mỗi anh biết. Trở về mặt mày không còn ủ rũ như trước .
– Cứ tưởng ta đã chết mất .
Ông Hốt mừng, nói.
– Mẹ vẫn còn nghe tiếng sáo của con sao ?
Bà Hốt cũng mừng nói .
Tức thời, Noan ngậm sáo lá. Thổi suốt ba ngày đêm. Không ăn cơm , uống nước. Noan cứ thấy sợ . Bỡi lúc thổi sáo, tai chẳng nghe tiếng sáo , mà chỉ nghe tiếng hót của chim Via chim Liu .
Ông Hốt bỏ trốn. Bà Hốt cũng bỏ trốn. Cả Đuồng cũng trốn. Nhưng đâu phải . Lũ gấu trắng trên núi Nung kéo xuống là để nghe tiếng sáo .
Noan thổi.
Lũ gấu vây kín chung quanh .
5.
Đất Rừng Mua Hạ là đất cằn. Con người kéo cày suốt ngày đêm vẫn chẳng đủ miếng ăn.
Ông Hốt bảo :
– Giờ ta với Đuồng lên núi.
Đi năm mươi ngày đêm , hai người đẽo được năm mươi chiếc cày .
Bà Hốt bảo lũ gấu :
– Năm mươi con kéo năm mươi chiếc cày. Năm mươi con còn lại lo trồng sắn , đào sắn .
Chẳng bao lâu lũ gấu cày hết đất Rừng Mua Hạ . Sắn lớp lên xanh , lớp có củ.
Ông Hốt bảo :
– Chín phần rưỡi cho gấu. Chỉ để nửa phần cho ta .
Lũ gấu chạy trắng núi trắng rừng vì vui sướng.
Nghe lũ gấu đến kéo cày cho người , dân tứ phía đổ về Rừng Mua Hạ . Nhà ở mỗi ngày một thêm . Người đẻ mỗi ngày mỗi đông.
Noan vẫn ngậm sáo lá .
Lũ gấu vẫn tiếp tục cày đất sắn cho người.
Một ngày kia ông Hốt nói :
– Đây là làng Dúc, các người nghe chưa ?
Mọi người đều lập lại.
– Đây là làng Dúc .
Rồi tôn ông lên làm chủ.
( Con đừng hỏi. Vì mẹ chỉ nghe bà ngoại con kể, phía đông núi Nung ngày xưa có làng Dúc ).
6.
Bà Hốt là người to khoẻ , rất thoả lòng với vẻ đẹp khác thường của chồng.
Đầu ông Hốt là đầu dẹp. Mắt ông Hốt là mắt dọc. Đầu dẹp thì đốt đuốc tìm khắp làng chẳng thấy. Nói chi mắt dọc .
Ông Hốt ngó tới không qúa mươi thước. Ngó ngang không được. Chỉ cúi xuống để thấy đất . Và ngước lên để trông trời. Về chuyện này bà Hốt đã nói với chồng :
– Phía Tây là núi che khuất . Ba bề còn lại là đất nước của người khác . Mắt có nhìn xa được cũng chẳng ích chi .
Nhưng ông Hốt chẳng yên lòng về làng Dúc của mình . Đất Rừng Mua Hạ là đất sắn. Nhà nào cũng ao ước có chén cơm.
– Không được .
Đang trò chuyện với vợ, ông Hốt quát . Bà Hốt rất lo.
Ông Hốt nói :
– Sẽ chạy qua bên làng Dầm hết .
Bà Hốt hỏi :
– Ai qua làng Dầm ?
– Ăn sắn miết cũng thèm cơm, chứ ai .
– Biết rồi. Để nghĩ thử . Bà Hốt ngó thẳng vô mắt chồng rồi tiếp :
– Chỉ còn chui xuống đất. Với bay lên trời .
– Phải. Ta cũng đã nghĩ được.
Nghe tiếng cười của ông Hốt, lũ gấu tháo cày chạy hoảng loạn.
7.
Ông Hốt nói :
– Rào phải cao ngàn trượng. Hào phải sâu trăm trượng .
Cả làng lẳng lặng kéo lên núi Nung . Cả gỗ lim gỗ trắc . Cả cây lớn cây bé. Phải chặt hết cây của núi Nung mới đủ rào làng Dúc .
Lũ gấu lại phải kéo sang nửa núi bên kia.
Chẳng còn nghe tiếng sáo lá của Noan. Cả làng lại đi kéo cày, trồng sắn. Noan cũng đi kéo cày.
– Nó lớn rồi . Không thể ăn chơi mãi.
Ông Hốt nói .
– Phải. Không thể ngồi không, để kẻ khác làm cho ăn .
Bà Hốt cũng nói .
Ngày đi kéo cày. Đêm đi đào đất. Phải mất mười năm mới đào xong hào làng Dúc .
Ông Hốt nói :
– Nước phải đầy hào.
Bà Hốt nói thêm :
– Với ngàn con rắn thả vào nước nữa .
Cả làng lại lẳng lặng kéo đi tìm trái Sua để làm gáo múc .
Nhưng nước đâu để đổ cho đầy hào ?
Lại phải đào nữa . Cho tới lúc thấy được mạch nước , thì dân làng Dúc chỉ
còn phân nửa .
Đem được ngàn con rắn trên núi Nung về, lại mất thêm nửa số còn lại .
Có rào cao rồi. Có hào sâu rồi . Hào sâu lại có nước, có rắn .
Ông Hốt nói :
– Ai ra khỏi làng, Đuồng phải biết .
Đuồng là người giữ cửa .
Làng Dúc chỉ có mỗi cửa ra vào. Chỉ có Noan ra vào Đuồng mới không dám ngăn .
8.
Núi Đen.
Núi Đen.
Xa hơn mấy đời người .
Đây là câu đầu tiên .
Ông Rua đọc đầu tiên. Kế đến là bà Rua . Tiếp theo là em vợ ông Rua, tức Xìng.
Ba người đứng trên ba cái ghế cao. Nĩnh và Ngần cùng quì dưới đất với dân làng.
Không lấy cắp của người.
Không gian dối với ngưòi.
Không độc ác cùng người .
Ông Rua cũng đọc trước . Kế đến là bà Rua với Xìng . Tiếp theo là dân làng .
Hết một đoạn lại dộng trống . Nghe ngàn tiếng trống như nghe đất đổ, núi đổ.
Ông Rua dạy phải nhắm mắt lúc cầu kinh . Nên mọi người đều phải vừa đọc vừa nhắm mắt .
Có một lần đương cầu kinh , Ngần khóc . Chỉ mỗi Nĩnh thấy nên rất lo. Anh đâu biết nó đang nghĩ đến chuyện làm sao cùng người ấy về được núi Đen.
9.
Có một lần đương cầu kinh, Ngần bỏ chạy khỏi đình Dầm . Chỉ mỗi Nĩnh trông thấy . Vì mọi người đang nhắm mắt cầu kinh .
Nĩnh cũng bỏ chạy khỏi đình Dầm . Có tiếng sáo trên núi Nung . Ngần đang chạy về phía có tiếng sáo .
Nĩnh cũng chạy về phía có tiếng sáo. Cứ thấy cây cối ngã rạp ở hai bên . Lòng Nĩnh như lửa đốt. Con Ngần nó điên rồi sao ? Nĩnh nghĩ . Nhưng nào phải .
Có hai con chim Liu đang dứng âu yếm với nhau ở giữa núi . Con mái là em gái Nĩnh. Còn con cồ là ai, anh chưa biết . Nĩnh thấy giận. Rồi lại thưong em gái. Nó lớn rồi, làm thế cũng được.
Từ bữa ấy, Nĩnh cứ nghe xốn xang trong lòng . Cũng chẳng phải xốn xang. Mà giống như lúc anh nghe lũ chim Via chim Liu hót. Tự dưng anh cứ thấy muốn hát . Có điều giọng anh không hay như giọng của Ngần .
Cuối cùng Nĩnh đi nói với Ngần:
– Nghĩ được bài hát rồi . Hay lắm .
Nghe Ngần hát, dân làng Dầm hỏi nhau:
– Có phải thằng Nĩnh làm ra đấy không ?
Cuối cùng họ hiểu hết .
Còn ông Rua thì bảo bà Rua :
– Lũ con ta sẽ về núi Đen thôi
10.
Đất Rừng Mua Hạ là đất cằn. Con người kéo cày suốt vẫn chẳng đủ miếng ăn .
Ông Hốt bảo con trai :
– Đừng thổi sáo nữa . Phải lo đi kéo cày thôi .
Noan nghe phải. Nhưng cứ thấy nhớ núi Nung.
Bà Hốt nói :
– Mày thương lũ gấu hơn cha mẹ sao ?
Noan biết mẹ nói không đúng. Nhưng không thể không đi núi Nung.
Một ngày Noan đi núi Nung một lần .
Nghe tiếng sáo của Noan , lũ gấu khóc. Anh biết lũ nó còn nhớ làng Dúc, nhưng biết làm sao. Ngày nào Noan cũng gặp lũ gấu. Nhưng không phải ngày nào cũng gặp được người anh muốn gặp .
Có một hôm Noan chờ đến tối mới gặp được người anh muốn gặp. Khi quay về làng Dúc đã quá nửa đêm .
Ông Hốt quát :
– Trống làng Dầm làm thủng ruột gan mày phải không ?
Noan im, không đáp . Cha anh nói đúng, mà không đúng.
– Để tôi đi thử .
Bà Hốt nói .
Đi suốt mấy ngày, về , bỏ ăn bỏ ngủ.
11.
Ông Hốt hỏi :
– Nó có thần Núi Đen, còn ta có thần gì ?
Bà Hốt đáp :
-Thần Núi Trắng.
Nghe tiếng cười của ông Hốt, lũ rắn dưới hào đều ngơ ngác.
Đuồng thôi giữ cửa, cùng dân làng lên núi Nung đào đá để xây đình Dúc.
Noan cũng đi đào đá .
Thấy người già với trẻ nhỏ khiêng đá chết , lũ sói với lũ gấu trên núi Nung khóc.
Đào hết phía núi bên này vẫn chưa đủ xây đình Dúc. Lại phải sang phía núi bên kia. Tức sang bên đất của làng Dầm.
Noan rất lo.
Nhưng ông Hốt bảo :
– Làng Dúc ta đông . Có đánh nhau cũng được.
Lũ gấu lũ sói trên núi Nung lại phải kéo đi nơi khác .
Xây xong đình Dúc thì người già với trẻ nhỏ trong làng chẳng còn ai.
– Ta là con thần Núi Trắng. Ta phải ở nơi này.
Sau khi nói với dân làng , ông Hốt dẫn vợ con vào ở trong đình Dúc.
12.
Có người đang đêm trốn khỏi làng. Đuống bắt ném xuống hào cho rắn nuốt .
Ông Hốt bảo Noan :
– Thôi đi cày . Ở nhà lo cầu thần Núi Trắng .
Bà Hốt cũng bảo :
– Đình Dúc là của thần. Giữ đình là việc của nhà ta .
Noan nghe phải . Nhưng cứ thấy nhớ dân làng.
Đình Dúc cao mươi ngàn trượng . Ngửa mặt lên khối đá vuông trắng ngần ấy, Noan lại muốn ra đất sắn.
Đang đêm lại có người trốn khỏi làng.
Ông Hốt quát :
– Như thế là sao ?
Bà Hốt nói :
– Chắc thèm chén cơm lúa đen.
Ông Hốt cãi :
– Không phải .Trống đình Dầm đâm thủng ruột gan chúng.
Lập tức ông lệnh cho dân làng lên núi :
– Cả trống cả chày đều phải làm bằng đá trắng .
Lũ sói lũ gấu gặp Noan, khóc . Anh cũng khóc . Vì lên núi Nung đào đá,
Noan chẳng còn gặp người anh muốn gặp .
– Trống làng ta phải kêu xa trăm núi ngàn sông. Phải đặt trên nóc đình Dúc.
Ông Hốt lại lệnh cho dân làng .
Nhưng chày đá dộng trống đá chỉ kêu chình chịch như tiếng chày giã sắn.
Đang đêm lại có người trốn khỏi làng. Đuồng lại bắt ném cho rắn .
13.
– Nó phá núi của ta, tất, sẽ giết con ta .
Ông Rua bảo bà Rua.
Rồi giữ riết Nĩnh với Ngần ở trong nhà .
Xìng đi mất nửa ngày, về , nói:
– Tưởng đào núi để chi. Đâu ngờ để làm nhà đá với cối đá chày đá .
Ông Rua không còn sợ. Bà Rua cũng hết sợ.
Chỉ Nĩnh là rất lo. Anh nói với cha :
-Liệu thần núi Đen làng Dầm ta có hơn nổi thần Núi Trắng bên làng Dúc?
Ông Rua nhổ nước miếng :
– Đồ bắt chước, chớ để tâm .
Rồi đi nói với Xìng :
– Ta muốn có con với em .
Xìng ăn nằm miết với ông Rua vẫn không đẻ . Bèn đi hỏi người già nhất làng , thì người ấy đáp :
– Không chồng, không đẻ con là phải .
Xìng giận dữ bảo :
– Ai nói ta không chồng , sẽ chết . Nói ta có chồng, cũng chết .
Bà Rua không nói với ông Rua, mà đi nói với người đàn ông khoẻ nhất trong làng :
– Em muốn có con với anh .
Người dàn ông sợ ông Rua bắt tội , xin tha việc ăn ngủ cùng bà Rua.
Nhưng bà Rua bảo :
– Ai cãi lại ta thì phải chết .
Rồi cùng ăn nằm với người ấy suốt bảy ngày đêm .
14.
Ba người đứng trên ba cái ghế cao.
Nĩnh với Ngần cùng quỳ dưới đất với dân làng .
Chớ tham muốn .
Chớ dâm ô .
Ai không tội lỗi sẽ được về Núi Đen.
Ông Rua đọc trước. Kế đến là bà Rua với Xìng . Tiếp theo là dân làng.
Mọi người đều nhắm mắt để cầu kinh.
Chỉ Nĩnh với Ngần là không nhắm mắt . Vì muốn ngó thử có gì xảy ra không .
15.
Bà Rua ăn nằm với hết thảy đám đàn ông con trai trong làng , nhưng vẫn không có con . Bèn đi hỏi bà đỡ :
– Sao ta không đẻ được nữa ?
Bà đỡ xem thân thể bà Rua xong, đáp :
– Nũng hết dạ con. Nặng lắm .
Bà Rua giận .Nhưng liền đổi giận làm vui . Không đẻ con càng khoẻ chớ sao .
Xìng vẫn tiếp tục ăn nằm với ông Rua. Nhưng vẫn không có con . Lại đi hỏi người già nhất của làng :
– Sao ta vẫn không đẻ được ?
Nhìn từ tóc đến chân Xìng, người già nhất làng im, không dám nói .
– Ai giấu ta điều chi, sẽ chết .
Nghe Xìng bảo, người già sợ chết, phải nói ra :
– Bụng chứa đầy mưu mô, còn đâu chỗ để chứa con .
Xìng muốn đem người ấy giết đi. Nhưng nghĩ kỹ lại thôi . Tưởng chi, chứ nhiều mưu mô là người tài giỏi .
Nghe Ngần hát bài hát của anh trai, dân làng Dầm lo sợ hỏi nhau :
– Thằng Nĩnh làm bài hát đó sao ?
Còn lũ chim Via chim Liu chẳng hay biết gì , vẫn tiếp tục đi trỉa lúa, hái lúa .
16.
Dân làng Dầm vừa đãi lúa cho chim vừa hát :
Ông mưa phải lòng bà sấm
Ngủ với nhau trong mây
Không nước uống
Trái sua khô rụng
Người lấy chi làm gáo
Người lấy chi múc nước
Oán hận thấu tai thần Núi Đen
Lũ chim nghe xong, ngơ ngác bay đi hết .
Bài hát đến tai Xìng. Lập tức Xìng đi tra hỏi đám dân làng :
– Ai bày cho hát ?
Mọi người đều đáp :
– Bắt chước lũ chim Via chim Liu.
Xìng nuốt giận, quay về, chợt nghĩ được :
– Chỉ thằng Nĩnh mới làm nên câu hát đó .
Từ bữa ấy, Xìng quyết làm cho cả làng Dầm biết mình là người tài giỏi .
( Con cọp cái còn biết nuôi con. Còn nó thì chỉ biết có thịt người ).
17.
Trên núi Nung có giống rít trắng, sống nhờ dây Phau. Dây Phau chỉ mọc chỗ Suối Sâu. Bò từ bờ này sang bờ kia, làm thành cầu. Rít trắng ở cầu Phau , ăn hoa Phau lá Phau mà sống .
Ông hốt nằm mơ thấy gặp thần Núi Trắng . Bảo phải đội mũ trắng, mang giày trắng với ăn vật trắng mới giữ được ngôi đạo trưởng của làng .
Bà Hốt mừng .
Còn Noan thì lo . Anh sợ dân làng Dúc lại khổ .
Bà Hốt nhớ trên núi Nung có giống dây rừng trắng phau. Nhưng chẳng biết tên chi . Bèn lệnh cho khắp làng hay :
– Ai tìm được giống dây trắng trên rừng để kết mũ làm giày cho con thần Núi Trắng , sẽ được về Núi Trắng . Ai tìm không được, sẽ làm mồi cho rắn.
Trăm người lên núi chặt dây Phau , trăm người không về , vì nọc độc của rít .
Nhưng chẳng có ai dám cãi lời bà Hốt .
Noan trốn cha mẹ ra đi .
Bà Hốt lo.
Nhưng ông Hốt bảo :
– Con người là giống ưa làm phản. Nó muốn phản ta, để cho nó chết .
Nhưng Noan đâu chết . Anh đã đến Suối Sâu , ngậm sáo lá, thổi suốt ba ngày đêm. Con chim Liu ở làng Dầm liền bay tới gặp :
– Không phải sao Hôm sao Mai. Sao đôi ta cứ giống như sao Hôm với sao Mai ?
Noan đáp :
– Chỉ vì Suối Sâu thiếu cầu Phau cho chim Via sang chỗ chim Liu.
Nghe Noan nói , lũ rít trắng liền bỏ cầu Phau, kéo hết xuống suối .
Ông Hốt đi giầy trắng , bện bằng dây Phau. Đội mũ trắng, kết bằng hoa Phau .
Bà Hốt rất vui :
– Chủ làng Dúc quả là con thần Núi Trắng .
Noan cũng rất vui. Anh vui vì cha anh giống thần Núi Trắng. Vì dân làng Dúc đã hết khổ .
18.
Trước mặt là Núi Nung. Bốn bên là rào cao, hào sâu. Dân làng Dầm có muốn bỏ đến đất nước người cũng chẳng được .
Noan đi đào sắn với dân làng . Đất cằn , sắn chẳng bao nhiêu củ .
Thấy ai cũng buồn, Noan nói :
– Rán chịu khổ . Vì trước sau bọn ta cũng sẽ được về Núi Trắng .
Dân làng Dầm chỉ im. Còn anh lại nghĩ đến Ngần .
Con chim Liu phải về với làng Dúc . Phải bỏ thần Núi Đen , để về với thần Núi Trắng thôi .
Noan ngậm sáo lá . Thổi suốt một đêm. Định sáng ra sẽ thưa với cha mẹ, là anh phải cưới Ngần.
Nhưng sáng ra, Noan chẳng dám nói .
- 19.
Xìng quyết làm đúng như lời người già nhất làng Dầm nói .Nên đã quyết sang làng Dúc .
Đuồng đang giữ cửa . Thấy có người lạ, anh ta liền thủ sẵn cây lao .
Xìng cất tiếng nói :
– Cùng chung một núi , chỉ chưa gặp đấy thôi .
Chỉ quen nghe tiếng ông Hốt, Đuồng chẳng hiểu chi, cầm cả bó lao đứng lên .
Lập tức, em vợ ông Rua liếc mắt làm duyên với người giữ cửa làng Dúc.
– Hãy phóng ngọn lao vào ngực em đi, người con gái chỉ biết cầm cây cung ở làng Dầm nghe tiếng chàng tìm tới .
– Phóng con cọp hay con chi ?
Đuồng ngơ ngác hỏi .
Xìng bước tới, nắm lấy tay anh ta để lên chỗ ngực mình .
Hãy phóng vào chỗ này đây, hỡi chàng trai dũng cảm của em .
Người giữ cửa làng Dúc đổ ngay xuống chân Xìng .
20.
Đương nằm với ông Rua, nhưng Xìng cứ nghĩ đến ngọn lao của làng Dúc.
– Chắc thần Núi Trắng chỉ cho ta Nĩnh với Ngần .
Ông Rua nói .
Xìng đáp :
– Chắc .
Rồi ôm chặt lấy ông anh rể .
Lũ chim Via chim Liu không trở lại .
Dân làng Dầm lại đi trỉa lúa đen . Vừa trỉa lúa vừa hát :
Con cáo đen uống hết suối Thậm Thờ
Lũ cá lũ cua chết khát .
Bài hát lại đến tai Xìng .
– Có phải của thằng Nĩnh không ?
Xìng gặp Ngần, tra hỏi .
– Của ai chẳng biết. Sao không đi hỏi anh ấy đi .
Ngần đáp .
Xìng đâu dám hỏi Nĩnh. Nhưng lại quyết sang làng Dúc lần nữa .
21.
Bà Hốt có mang.
Ông Hốt mừng, nói:
– Ta sẽ có thêm đứa con .
Rồi chợt nhớ đến giấc mơ gặp thần Núi Trắng, nên hỏi :
– Phải ăn vật trắng, nhưng nó là gì ?
Bà Hốt đáp chẳng cần nghĩ :
– Mỡ rít trắng nấu với thịt gấu trắng.
Ông Hốt liền lệnh cho dân làng Dúc :
– Lũ gấu kéo cày với lũ rít cầu Phau phải trả ơn cho con thần núi Trắng. Hãy đem hết chúng về đây .
Lũ rít trắng đã nằm chết ở Suối Sâu, sau khi đi khỏi cầu Phau. Nhưng bầy gấu trắng kéo cày năm ấy giờ biết chúng ở đâu ?
Noan hay chuyện, bỏ ăn bỏ ngủ suốt bảy ngày đêm.
Chờ con trai dậy được, ông Hốt nói :
– Chỉ có mày mới bắt được chúng .
Thấy cha nói đúng. Nhưng Noan nhất định không làm theo .
Anh lên núi Nung , ngậm sáo lá. Lũ gấu gặp anh, khóc . Ngần gặp anh cũng khóc, hỏi :
– Làm sao bây gìơ ?
– Anh đã có cách. Hai ta hãy tạm xa nhau ít lâu .
Noan đáp . Rồi ngậm sáo lá, dẫn lũ gấu đi mười núi, mười sông.
Thấy Noan trở về , ông Hốt hỏi :
– Lũ gấu đâu ?
Noan đáp :
– Chết hết rồi .
Vì nói dối với cha , con trai ông Hốt lại bỏ ăn bỏ ngủ suốt bảy ngày đêm.
Đuồng phải làm máy đá, mang lên núi. Rình suốt năm mươi ngày đêm mới giết được năm mươi con gấu .
Ăn thịt gấu trắng nấu với mỡ rít trắng , ông Hốt cứ thấy mình như sắp bay về núi Trắng.
Còn bà Hốt thì thấy mệt hơn lúc chưa ăn . Cái thai trong bụng cựa quậy miết như sắp đẻ .
22.
– Hỡi chàng trai dũng cảm của em, có phải mới từ chiến trận quay về ?
Vừa trông thấy Đuồng , Xìng đã hỏi .
Người giữ cửa làng Dúc chẳng hiểu chiến trận là sao, cúi đầu, nín thinh.
Tưởng nhớ chuyện cũ, Đuồng mắc cỡ, Xìng phải bước tới gần hơn :
– Đây, trái quý của làng Dầm. Hãy ăn đi , hỡi chàng trai có cái đầu chỉ bằng trái sua, nhưng vô cùng gan ruột .
Trái mua ở Rừng Mua thượng là trái đen, đâu giống với mua Rừng Mua Hạ là trái trắng. Nhưng nghe Xìng bảo hãy ăn đi, Đuồng biết ngay là món ăn được .
Thả cây lao xuống đất, Đuồng giật lấy giỏ trái ở tay Xìng.
Ăn xong, mặt trời đã hụp khỏi núi Nung . Đuồng cầm lao, ngó cô em vợ ông Rua, có ý bảo về .
Nhưng Xìng đã nghĩ sẵn cách .
– Ông mặt trời đã ngủ. Chẳng ai thấy ta đâu .
Nói xong, Xìng ôm chặt lấy Đuồng .
Mượn được chiếc lao rồi, em gái bà Rua vừa mừng vừa sợ . Đã có cách để trừ Nĩnh. Nhưng lại thấy muốn bỏ ông Rua , đến ở với Đuồng .
( Thằng Đuồng chỉ biết mấy thứ. Biết nghe tiếng Hốt để thưa dạ. Biết phóng lao, chế máy đá để giết người. Với biết làm cho đám đàn bà chết mê chết mệt khi ăn nằm với nó ) .
23.
Bà Rua chết vì ăn nằm quá nhiều với đám trai khoẻ mạnh trong làng .
Ông Rua khóc :
– Lại để một mình ta về Núi Đen sao ?
Xìng cũng khóc :
– Núi đổ , đá đau. Sao chị nỡ bỏ anh tôi .
Miệng nói , nhưng đầu Xìng chỉ nghĩ đến chuyện khác. Chuyện Xìng đã nghĩ tự bấy lâu .
Còn Nĩnh với Ngần thì vật mình lên xác mẹ . Lũ nó đau lòng không giống người khác . Mẹ sống cũng đau . Mà chết cũng đau .
Dân làng Dầm đi đưa ma, vừa đi vừa rỉ tai nhau :
– Chết no hơn sống thèm là thế.
Theo lệnh ông Rua, bà Rua được chôn chỗ cao nhất trên núi Nung để thần Núi Đen đến rước.
( Con người dù lúc sống thế nào, đến khi chết, kẻ còn lại cũng thấy thương, con à ) .
Lúc xác bà Rua đã đưa xuống huyệt, cả đám dân làng đều khóc .
Tới lúc đó Nĩnh với Ngần mới khóc . Chúng vật mình lên nấm đất mới đắp khóc như mưa như gió .
Theo tục làng Dầm, người chết chỉ được chôn vào ban đêm . Chôn bà Rua, quay về , con gà cất tiếng gáy . Tới lúc đó ông Rua mới biết , cả Xìng, cả Nĩnh với Ngần đều chưa về .
24.
Cho đến sáng Xìng mới đem xác Nĩnh về . Cây lao của Đuồng còn dính nơi ngực anh.
– Ta đã biết trước .
Ông Rua nói bấy nhiêu , rồi vật người xuống đất .
Nửa ngày mới trở dậy, hỏi :
– Con Ngần đâu ?
Xìng đáp :
– Chúng bắt rồi
Nghe ngàn tiếng trống như nghe trời gầm đất gầm .
Dân làng Dầm khiêng xác Nĩnh đi trước. Xìng cầm cung bước theo sau. Đi sau cùng là ông Rua.
Ai khiêng Nĩnh thì khiêng. Ai ở nhà thì dộng trống .
Nghe ngàn tiếng trống như trời than đất thở .
Con sâu đen còn ngủ ở rừng mua
Trái mua không chín được .
Thương Nĩnh, nhưng dân làng không khóc. Mà chỉ hát bài hát của anh. Bài hát làm bữa trước, thì bữa sau Nĩnh chết .
Xìng giương cung , bắn mấy lượt lên trời , rồi thét :
– Ta sẽ giết hết chúng bay .
– Hãy giết chết chúng đi .
Ông Rua cũng thét. Vì cứ ngỡ cô em vợ cũng thù dân làng Dúc như mình.
25.
Nhớ con chim Liu đi tìm, Noan đâu ngờ lại gặp con chim Liu bị nạn đậu ngay cửa làng Dúc .
– Hãy cứu em .
Ngần nói .
Mất nửa ngày con gái ông Rua mới đến được đây, ngay sau khi thấy Xìng đâm chết Nĩnh bằng cây lao của dân làng Dúc .
Noan cõng Ngần chạy tới hang Mun thì dừng lại .
– Trống làng Dầm em có nghe không ?
– Nghe .
– Trống đưa Nình đi chôn ?
– Đám ma làm gì có trống .
Ngần rất lo trong lòng.
Nhưng Noan đã hiểu . Cây lao của Đuồng sẽ làm cho làng Dúc với làng Dầm thù nhau muôn kiếp .
– Ta phải về ngay thôi .
Nói xong, Noan liền ngậm sáo lá .
Lũ gấu trắng còn sống sót hôm nào đến quì trước hai người .
– Hãy coi ngó Ngần giúp ta , hỡi những người anh em .
Noan gạt nước mắt nói với lũ gấu. Rồi đi mau vào núi .
26.
Từ trên núi Nung nhìn xuống , Noan thấy hết cả .
Đuồng với đám dân làng Dúc đã ra khỏi làng . Cha anh đang đứng trên bờ rào hò hét :
– Hay giết hết chúng . Thu hết những cây gỗ Bưa biết kêu về làm củi bếp .
Ông Rua cũng đang đứng phía sau đám dân làng Dầm , hô hét :
– Hãy phóng mũi tên cho trúng con mắt con thú độc ác ấy đi .
Xìng đứng bên xác Nĩnh , đương giương cung bắn .
Đuồng đương phóng lao .
Đám dân của hai làng thì đang la ó, ôm nhau vật .
Tháng ấy là tháng nắng . Đất Rừng Mua Hạ cháy khô . Người chạy làm bụi bay mù mịt.
Noan lao xuống núi, thét :
– Đừng đánh nhau nữa .
Nhưng chẳng ai nghe .
Người còn sống vẫn ôm nhau vật trên xác những người chết .
– Lên đây mau, thằng ngu ngốc .
Ông Hốt la, vì đã nhìn thấy Noan.
– Hãy bảo làng ta dừng lại đi .
Noan nói, lúc đã đến được chỗ cha mình . Nhưng ông Hốt lại la to hơn :
– Hãy phóng ngọn lao cho mạnh hơn nữa, Đuồng .
27.
Theo lệnh ông Hốt , Đuồng lại làm máy đá.
Chiến trận lại ác liệt hơn.
Dân làng Dầm vừa bảo nhau vừa lao vào lằn đạn đá :
– Thằng Nĩnh chẳng còn, bọn ta sống chi .
Nhưng cuối cùng, chịu không nổi, bọn họ phải lùi dần.
Trời tối.
Chiến trận sắp lan tới hang Mun .
Noan trốn cha, chạy như giông như gió
– Đi thôi .
Anh bảo. Rồi xìa vai cõng Ngần. Đi đâu bây giờ ? Noan chưa nghĩ kịp . Tụi gấu chạy trước . Noan cõng Ngần chạy theo sau. Có tiếng thác đổ .
Ngần lo sợ , hỏi :
– Con cọp ?
Noan đáp :
– Không phải. Nước chảy đấy .
– Nhưng trời đương nắng sao còn nước ?
– Còn chớ. Còn núi, còn cây, thì còn nước .
Tụi gấu đã dừng lại. Suối Thậm Thờ trước mặt .
Đám chim rừng đã ngủ cả.
Lũ ốc ăn đêm cũng ngủ cả .
Đêm đó, Ngần đã giao hết một đời con gái cho Noan .
28.
Ruột gan ông Hốt rối bời lúc nghe tin bà Hốt đau đẻ . Ai đánh giặc ở đây? Ai về lo đỡ đẻ ?
– Đau nhiều lắm . Nhiều đến chết được.
Người đem tin cho ông Hốt lại nói. Ông Hốt thét :
– Thằng Noan đâu ? Hãy coi ngó đám dân làng .
Nhưng Noan đâu còn ở đấy .
Con thần Núi Trắng buộc lòng phải hạ mình trước kẻ địch .
– Hỡi những người dân làng Dầm có cái trống vang xa ngàn núi . Hãy vì thần Núi Đen của các người nghỉ cầm cây cung trong đêm nay .
Ông Rua có vẻ xiêu lòng. Vì muốn nghỉ đánh, để đem xác Nĩnh đi chôn.
Nhưng cả dân làng, cả Xìng đều nói :
– Đã đánh nhau, cứ đánh luôn cho đến chết .
Vì nóng lòng báo thù cho Nĩnh, dân làng muốn thế .
Nhưng ý Xìng lại khác . Xìng muốn đánh nhau tiếp cho đám người ghét mình đều chết cả .
29.
Lửa cháy đỏ rừng đỏ núi.
Ông Rua chạy .
Xìng cũng chạy .
Nhưng chỗ nào cũng có lửa .
– Bắt cho được thằng có cái đầu chỉ bằng trái sua .
Đám dân làng Dầm gào thét , xông vào lằn đạn đá .
Nhờ lửa sáng , bọn họ đã nhìn thấy Đuồng , kẻ đang giữ máy đá .
Biết ông Hốt đã về, đám dân làng Dúc cứ lùi dần .
Đuồng cũng phải cõng máy đá chạy lùi dần .
Ông Rua với Xìng đã chạy ra khỏi lửa . Nhưng tóc tai áo quần đều cháy hết . Cả hai người đều trần truồng giữa núi .
Sáng ra, dân làng Dầm thấy xác Nĩnh không còn . Mới biết ngọn lửa lúc đêm là của anh .
30.
Thấy lũ gấu nô đùa dưới suối Thậm Thờ , lũ chim Liu chim Via bay lượn trên trời cao , Ngần quên hết lo âu, nói :
– Em đi mò cua, mò ốc. Anh đi nhặt trái rừng . Ta ở lại đây thôi .
Noan gật đầu, bảo :
– Phải . Lũ chim lũ gấu sẽ làm bầu bạn của ta . Rừng cây suối nước sẽ che chở cho ta .
Trái tim của anh đang thở nơi ngực em .
Lời dịu dàng của anh đang thốt ra ở môi em .
Những điều anh nói đây.
Có trời cao làm chứng .
Đêm nào, Noan cũng ngậm sáo lá, thổi cho Ngần hát bài hát Nĩnh đã làm khi còn sống.
Đêm nào , lũ chim lũ gấu cũng tụ tập nơi bờ suối Thậm Thờ để nghe Ngần hát .
Nghe hát xong, lũ gấu lại vây lại, làm giường cho Noan Ngần nằm. Lũ chim kết cánh lại làm chăn đắp cho Noan Ngần ngủ .
31.
Một hôm lũ chim Via chim Liu vừa bay khỏi suối Thậm Thờ vài mươi dặm thì quay về , kêu vang rừng vang núi .
Noan nói :
– Lũ chúng không đi nhặt trái như thường ngày, mà kêu la thế, tất có điều chẳng lành .
Rồi xìa vai để cõng Ngần .
Lũ gấu chạy trước. Noan cõng Ngần chạy theo sau . Cứ theo hướng chim Liu chim Via mà đi.
Đến hố Thuông thì lũ chim đậu lại , kêu ríu rít, không bay đi nữa . Lũ gấu mừng, nhảy múa trắng rừng .
Một hôm, chợt nhớ đến làng Dầm, Ngần lo lắng nói :
– Bỏ cha mẹ mà đi, ắt thần Núi Đen chẳng dung tha em .
Noan cũng thấy rất lo, nói :
– Phải , thần Núi Đen không dung tha em, thì thần Núi Trắng cũng chẳng dung tha anh .
Ngần khóc :
– Làm sao bây giờ hở anh ?
Noan im . Vì chưa nghĩ ra cách để làm cho làng Dầm làng Dúc không thù nhau, thì hai người mới quay về được .
32.
Bà Hốt đau, nhưng chưa đẻ . Cái thai trong bụng như cứ muốn duỗi bụng mẹ mà ra .
Nghe vợ rên la , ông Hốt lại rối ruột rối gan .
– Hãy cầu thần Núi Trắng . Mau lên .
Mấy trăm dân làng trèo lên đình Dúc.
Nhưng chày đá dộng trống đá chỉ kêu chình chịch như tiếng chày giã sắn.
Bà Hốt vẫn rên la .
Ông Hốt quát :
– Sang đất nước người tìm thuốc .
Lập tức Đuồng hộ vệ mươi người dân làng Dúc sang đất nước người .
Vỏ sứa
Với sừng thỏ.
Mật rệp.
Với gan tôm .
Bán hết kho sắn đình Dúc để mua thuốc dưỡng thai , bà Hốt vẫn còn đau.
Không tin ông thầy thuốc trong làng, nhưng ông Hốt vẫn cho người gọi đến .
– Chừng nào dân làng Dúc chẳng còn ai đau khổ, bà chủ mới khỏi .
Ông thầy thuốc nói xong, đi thẳng đến hào làng cho rắn nuốt .
– Ôi vợ, ôi con.
Ông Hốt ngửa mặt lên trời than. Ông đau vì vợ đẻ không được. Vì cứ tưởng Noan đã chết .
33.
Đang nằm với Xìng , ông Rua nhớ đến con gái, vùng dậy , thét :
– Hãy tìm nó cho ta .
Cả làng Dầm lại kéo nhau đi .
Xìng mang cung tên đi trước . Dân làng kéo theo sau.
Nghe trống làng Dầm , ông Hốt bối rối . Vợ đẻ chưa được làm sao đi đánh giặc ?
– Thằng Noan đâu ?
Bà Hốt lại nhớ con, hỏi .
– Hỡi lũ người ác độc . Hãy trả Ngần cho chúng tao .
Tiếng gào thét của đám dân làng Dầm bay đến đình đá .
Ông Hốt quát :
– Đuồng đâu ? Đánh .
Lập tức, dân hai làng lại xáp lại đánh nhau .
Đuồng cầm đầu phía bên làng Dúc. Xìng cầm đầu phía bên làng Dầm.
Chiến trận lại lan đến hang Mun.
Bên làng Dầm chỉ có cung tên Nhưng dân làng Dầm có cơm lúa đen ăn, nên đánh rất khoẻ .
Bên làng Dúc đã có lao , lại có máy đá của Đuồng . Nhưng dân làng Dúc vì thiếu sắn ăn , nên đánh rất yếu .
Đánh nhau hết ngày , chẳng bên nào thắng .
Xìng đã đến được bên Đuồng, nói :
– Thôi để chúng nó đánh nhau . Ta đi ngủ .
Rồi dắt nhau vào hang Mun.
Dân hai làng vẫn tiếp tục đánh nhau đến suốt đêm .
Xìng với Đuồng cũng ăn nằm với nhau suốt đêm .
Sáng ra , dân bên làng Dúc chết cả, vì đói quá .
34.
Lũ chim Via chim Liu vẫn nhặt trái rừng cho vợ chồng Noan ăn .
Lũ gấu trắng vẫn canh cho vợ chồng Noan ngủ .
Đúng chín tháng mười ngày, Ngần nói :
– Lẽ ra em đã có con với Noan .
– Phải . Lẽ ra anh phải về làng từ lâu, để thưa với cha mẹ .
Noan nói . Rồi giao Ngần cho lũ chim lũ gấu, ra đi .
Tưởng vong hồn con hiện về, bà Hốt sợ, nói không ra tiếng .
Nhưng ông Hốt đã nắm được tay Noan .
– Xưa rày mày ở đâu ?
Noan quì xuống trước mặt cha :
– Nó là vợ của con. Nên phải về làng Dúc . Phải được đến Núi Trắng .
Ông Hốt quát :
– Vợ mày ? Nhưng nó là ai ?
Noan cố dằn xúc động , nói :
– Xìng giết anh nó . Lại muốn hại nó . Nên phải bỏ làng mà đi cùng con.
– Vợ mày là con gái thằng Rua ?
Ông Hốt hét, giật cây rựa dưới gầm giường để chặt Noan .
Nhưng bà Hốt la to :
– Ôi , đau quá .
Rồi ngất đi .
Cái thai cựa mạnh . Bụng bà Hốt nứt làm đôi .
– Rắn .
Ông Hốt lại hét, nhảy lùi ra .
Noan cũng nhảy lùi ra . Rồi biến mất .
Con rắn đen dài hơn cây đòn gánh từ bụng bà Hốt ngóc cổ bò ra , vừa phun nọc, vừa nhìn ông Hốt .
Mới đầu ông cũng thấy sợ . Nhưng liền nghĩ :
– Có nó, thêm kẻ giữ làng . Còn hơn thằng con làm phản .
Tính ra, bà Hốt chuyển bụng đúng chín tháng mười ngày như lúc chửa, mới đẻ được con .
35.
Từ hôm bị lửa làm cháy tóc, đầu ông Rua đau suốt . Xìng phải ở bên ông cả ngày lẫn đêm để chăm sóc .
Dân làng Dầm lại kéo nhau đi tìm Ngần .
– Hãy trả lại cho chúng tao.
Mới tới cửa làng Dúc, bọn họ đã la ó .
Đuồng cầm lao đứng lên. Nhưng biết đấy là dân bên làng Dầm , nên chẳng dám hó hé .
Đi khắp làng chẳng gặp ai , bọn họ liền kéo đến đình Dúc. Thì thấy chỉ có ông Hốt đang đỡ vợ ngồi .
Bà Hốt đang ôm bụng kêu đau .
Chẳng thấy Ngần đâu .
Buồn quá, bọn họ kéo đi luôn, chẳng trở về làng Dầm nữa .
36.
Bụng bà Hốt vẫn chưa lành .
Ông Hốt vẫn chưa nguôi cơn giận .
– Hãy tìm giết nó cho ta . Thằng con làm phản .
Ông Hốt bảo .
Đuồng lại mang máy đá lên núi . Đi mất mười ngày đêm mới tìm thấy .
Tháng ấy là giữa xuân . Cây lá tốt tươi phủ kín hố Thuông .
Tụi gấu trắng vừa sang suối Thậm Thờ lấy nước . Lũ chim Liu chim Via đang đi nhặt trái ngoài rừng .
Noan đương dạy Ngần ngậm sáo lá thì nghe đá rơi trên đầu .
– Chết ta rồi .
Noan la .
Nhưng nào kịp . Hàng trăm nghìn viên đá đang đổ xuống hố Thuông .
Ngần rên rỉ , hỏi :
– Xìng nó đã tìm ra ?
Noan giận dữ đáp :
– Không phải . Cha anh với thằng Đuồng đấy .
Đá vẫn tiếp tục đổ xuống hố Thuông .
– Em chết mất .
Ngần kêu . Rồi tắt thở .
Noan ôm lấy vợ, gào lên :
– Chẳng có thần Núi Đen thần Núi Trắng nào hết . Sao những lời cao sang lại chui vô miệng lũ người độc ác ?
Lúc lũ chim lũ gấu về đến nơi thì Noan với Ngần chỉ còn là hai cái xác bị dập nát tả tơi .
Ngày nay ở núi Nung có suối Ngần với hoa Noan . Trời nắng hạn, suối nào cũng khô . Chỉ suối Ngần là còn . Hoa Noan nở cả bốn mùa . Nó cũng trắng như nước suối Ngần . Nhưng rất thơm .
( Lớn lên con chớ làm Hốt làm Rua. Làm Hốt làm Rua thì khó chết lắm . Nhưng chết rồi, dùng chổi quét dùng nước rửa tiếng xấu ngàn đời cũng không sạch. Làm Noan thì cao sang. Nhưng khó lắm . Hãy cứ làm con của mẹ thôi ).
Tháng 11.1992
