Những nghĩ ngợi vu vơ về chuyện văn chương (2)

sự thử thách giữa cát bụi thời gian

Ta ghé vào làng Dang dưới chân núi Đưng là để thăm chơi cho biết. Mùa hạ ở núi Đưng có hoa muồng rực thắm giữa màu lá rừng đương ngả màu, tựa bức tranh cổ u tịch bỗng hiện ra ở đâu đấy một chút le lói. Khách đường xa là ta, phút chốc cũng thấy lòng nhẹ bổng trước cảnh nước non xa lạ. Núi Đưng không cao. Chỉ đứng đó như sự che chở cho cuộc sống lẻ loi đương diễn ra trong một vùng trũng rộng lớn, có thể gọi là cuộc bình nguyên trên cao nguyên. Khi người khách đường xa là ta đã ngồi vào một chỗ ghế học của một lớp học vùng cao, thì cả đám học trò con trai con gái lên năm lên bảy, ở trần có, mặc áo có, lẫn cô giáo dạy học, vẫn tự nhiên như không, như con suối Dang đối với ta, lúc ta đứng trên bờ của nó ngắm nhìn trời đất. Lũ học trò dường đã xong việc tập viết, làm toán, đang ngồi hóng cổ nghe cô giáo kể chuyện.

Giót là không có gì hết, nhưng cái gì cũng có, là không biết gì hết, nhưng cái gì cũng biết. Có với không, không với có, bỗng quấn quít lấy nhau, cất tiếng khóc thê thảm. Nước mắt chảy, một phần thành đất, một phần thành nước, một phần thành loài người, muông thú và cây cỏ. Trong những người sinh ra từ nước mắt đó có một người đàn ông chỉ sống được trong bể khơi, và một người đàn bà chỉ sống được giữa thinh không, rồi hai người đó đã thành chồng vợ và sinh ra tổ tiên người núi Đưng.

Đấy là sử Giót. Áng văn chương đầy tính triết học của người núi Đưng.

Có lẽ cứ thế, những trăm năm qua, người kể, người hóng cổ nghe, cứ kể, và cứ nghe, cứ thế mà áng văn chương kỳ lạ ấy tồn tại được giữa cát bụi thời gian.

Còn có người kể. Thì có người nghe.

Không còn ai nhớ, để kể, coi như hoá thành cát bụi.

Chuyện văn chương, nghĩ tới đó, ta cứ cảm thấy sợ hãi trong lòng.